Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1829

Göthe's vroegste leeftijd (1749-1765) geschetst door H. Döring.

Johann wolfgang göthe werd op den 28 Augustus 1749 te Frankfort aan den Mein geboren. Door onhandigheid der vroedvrouw kwam hij voor dood ter wereld, en niet dan na zeer vele vruchtelooze pogingen gelukte het, het levensvonkje weder te doen opwakkeren. Dit voorval, dat zijnen ouderen grooten angst kostte, gedijde zijnen medeburgeren tot groot voordeel, naardien göthe's grootvader, j.w. textor, daaruit aanleiding nam, om te bewerken, dat een vroedmeester aangesteld, en het onderwijs der vroedvrouwen ingevoerd of vernieuwd werd. Deze grootvader van moederszijde bekleedde den post van Regter, de hoogste waardigheid in het rijksstedelijk bestuur van Frankfort. Hij was een deftig, in zijne zaken zeer ijverig man, die weinig sprak, en van een zeer koel gestel. Zijn studeervertrek zoo wel, als alles, wat hem omringde, was hoog ouderwetsch. In zijne boekerij bevonden zich, buiten regtsgeleerde werken, niet dan eenige reisbeschrijvingen. Zijn geliefkoosde verblijf in ledige uren was een tuin achter zijn huis, en de teelt van vruchten en bloemen ging hem schier even

[p. 113]

na ter harte als zijne ambtsbezigheden. Göthe's vader was een lakoniek ernstig man, bijzonder leer- en weetgraag, eerlijk van grondbeginselen, maar angstig gehecht aan gebruiken en gewoonten. Hij had zijne jeugd gesleten op het Coburgsch Gymnasium, zich aldaar taalkennis, en wat verder tot eene geleerde opvoeding betrekking heeft, verworven, daarna te Leipzig zich op de regtsgeleerdheid toegelegd, en was eindelijk te Giessen gepromoveerd. Zijne Dissertatie: Electa de aditione hereditatis, wordt nog altijd door regtskundigen met lof aangehaald. Om zijne vorming te voltooijen, deed hij eene reis door Duitschland en Italië. Maar zijn plan, om, na zijne terugkomst, een' ondergeschikten post in zijne geboortestad waar te nemen, en wel zonder emolumenten, mits men hem denzelven zonder ballotage opdroeg, sloeg, tot zijn groot verdriet, vlak. Ofschoon zulks strijdig was met wet en gebruik, vermeende hij deze onderscheiding te verdienen, van wege zijne bekwaamheid en goeden wil. Bij het afslaan dus van dit zijn aanzoek verzeide hij het, immer ergens eenigen post aan te nemen. Om zulks voor het vervolg onmogelijk te maken, wist hij zich de hoedanigheid van Keizerlijken Raad te bezorgen, welke den Regter en de oudste Schepens der stad, als een' bijzonderen eertitel, vergund werd. Hierdoor stond ook hij gelijk met de eerste stedelijke regeringsleden, en konde men hem geene ondergeschikte bediening opdragen. Zijne tijdelijke omstandigheden veroorloofden hem, als een privaat persoon te leven, en zich, op eene genoegelijke en nuttige wijze, nu met tuinärbeid, dan met onderscheidene studiën, of ook met het onderwijs zijner kinderen bezig te houden, welke echter meest vroeg stierven, zoodat alleen onze göthe en zijne zuster cornelia overbleven. Bij dit onderrigt, alsmede bij andere gelegenheden, vertoonde hij nu en dan eene gemelijke luim, waarbij hij zijne huishouding als een' Staat beschouwde, wijl hem het stadsbestuur ontgaan was, en viel alsdan niet zelden zijner opgeruimde, bekwame en goedhartige vrouwe zoo wel, als zijnen kinderen, zeer lastig.

De ouders van göthe bewoonden een oud huis, hetwelk eigenlijk uit twee aaneengetrokkene woningen bestond. Een trap, als van eenen toren, geleidde naar met elkander niet verbondene vertrekken, en het ongelijke der verdiepingen werd door trapjes verholpen. Göthe en zijne jongere zuster waren het liefst in de groote benedenkamer, welke, nevens de deur, van een groot houten traliewerk was voor-

[p. 114]

zien, hetwelk onmiddellijk op de straat uitkwam. Vrolijke speelkameraden vielen hem ten deel in de, tegenover hem wonende, drie gebroeders von ochsenstein, die hem dikwijls plaagden, en hem eens tot den moedwil verleidden, om een groot aantal pannen en tegels van het latwerk op de straat neder te slingeren; terwijl hij, met kinderlijke vreugd, in de handjes klapte, wanneer deze hem een aanmoedigend: ‘Nog meer!’ toeriepen. De achterzijde van het huis (boven welks ingang aan de straat eene Lyra met eene ster, een profetisch zinnebeeld als 't ware, zich bevond, welke laatste göthe nog in zijn wapen voert) had, vooral uit de bovenste verdieping, een zeer aangenaam uitzigt over eene groote oppervlakte van naburige tuinen, die tot aan de stadsmuren zich uitbreidden; maar een vrij hooge tuinmuur scheidde den knaap van dit zoo nabijgelegen Paradijs. Op de tweede verdieping was een vertrek, door göthe's vader de tuinkamer genoemd, dewijl men het gemis van eenen tuin aldaar door eenige gewassen aan het venster had pogen te vergoeden. Daar was, toen göthe opwies, zijn geliefkoosde, wel niet sombere, maar toch het verlangen naar meer opwekkende verblijf. Immers, over de genoemde tuinen en stadsmuren en grachten, aanschouwde men de schoone, vruchtbare vlakte, welke naar Höchst loopt. Hier leerde hij des zomers gemeenlijk zijne lessen, sloeg het onweder gade, en verlustigde zich in de ondergaande zon. Desgelijks zag hij de buren in hunne tuinen wandelen en hunne bloemen verzorgen, kinderen spelen, gezelschappen zich vermaken, hoorde het gedruisch van kegelspelen, enz. enz. Zoo paarde zich allengskens het gevoel der eenzaamheid en des verlangens aan den ernstigen en verwachtingvollen aanleg van het knaapje. De sombere bouworde van het huis, vol hoeken en kronkelingen, was mede zeer geschikt, om in het kinderlijk gemoed angst en vreeze te verwekken. Göthe's vader poogde deze indrukken daardoor te bestrijden, dat hij, wanneer de kinderen, bij nacht, uit beangstheid, hun eenzaam vertrek verlieten, en het bijzijn der dienstboden zochten, zich in een omgekeerd beddejak op hunnen weg plaatste, en hen alzoo in hunne slaapkamer terugdreef; maar de moeder van göthe, daarentegen, bezigde een oordeelkundiger middel, daar zij hem en zijne zuster eene ruime belooning in vruchten beloofde, wanneer zij hunne nachtelijke vrees overwonnen.

(Het vervolg hierna.)