Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1829

Aanmerkingen op het Voorstel van eenige Heeren Leden der Staten-generaal, tot verandering der Wet op de zamenstelling der Regterlijke Magt en het beleid der Justitie, door Mr. François Frets, Ridder der Orde van den Nederlandschen

[p. 707]

Leeuw en Advocaat te Rotterdam. Te Rotterdam, bij Krieger en Comp. 1829. In gr. 8vo. 42 Bl. f :-60.

De Heer Mr. françois frets heeft zich reeds vroeger bij een paar kleine geschriften bekend gemaakt, als de voorvechter der wet van 18 April 1827, en had daarbij voornamelijk zich ten doel gesteld, om aan te toonen, dat die wet genoegzame waarborgen voor de onafhankelijkheid der regterlijke magt opleverde; voorts, dat bij hare bestrijders overdrevene begrippen daaromtrent plaats vonden. Van dit gevoelen verschilden al aanstonds de Hoogleeraren den tex en van hall, zoo als blijkt uit hunne Bijdragen tot de Regtsgeleerdheid en Wetgeving, D. II. bl. 351. en D. III. bl. 427. Doch dit heeft den invloed op de denkbeelden van den Heer frets niet kunnen hebben, om hem tot een ander inzien te brengen; integendeel schijnt hij roeping te hebben gevoeld, of van elders gekregen, om de Heeren barthelemy, van crombrugghe, donker curtius en schooneveld, wegens hun voorstel tot het veranderen der genoemde wet, te bestrijden. Hij begint met te spreken over het voorstel, met opzigt tot het gezag der aanstaande regtspleging in het algemeen. Niemand zal zijn Ed. tegenspreken, dat de wijze van regtspleging en de bepalingen omtrent de regterlijke bediening (dit is eene ongewone uitdrukking, in plaats van bediening des regts) niet in openbare minachting kunnen worden gebragt, zonder dat tevens de regtspleging zelve een groot gedeelte van dien invloed verlieze, welken zij op den welstand der maatschappij hebben kan: want dat voorzeker van alle de gebreken, die in dezelve kunnen bestaan, er geen erger is, dan dat de regtspleging haar zedelijk gezag misse, en burgers omtrent de rigtige waarneming van hunne regtsbelangen wantrouwen opvatten. Maar sluit de erkentenis dezer waarheid niet in zich de toejuiching van alle pogingen, welke, terwijl het nog tijd is, aangewend worden, om aan de regterlijke magt die onafhankelijkheid te verzekeren, welke de volstrekte voorwaarde is van de achting en het vertrouwen, vereischt om haar zedelijk gezag op hechte gronden te vestigen? Want alle regtsmagt, die onder invloed van eene andere autoriteit in den Staat geplaatst wordt, is een ijdel droombeeld; en regters, die, bij de uitoefening van hun heilig ambt, aan iets anders dan aan God en hun geweten gehoorzamen, en een ander

[p. 708]

rigtsnoer volgen dan het voorschrift der wet, zijn verachtelijke werktuigen van vreemd gezag, die, wel verre van den welstand der maatschappij te beveiligen, denzelven ondermijnen en allengs vernietigen. Het is diensvolgens vreemd, dat de Heer frets, dit alles erkennende, nogtans het voorstel der Heeren barthelemy, donker curtius, van crombrugghe en schooneveld misprijst, en zulks niet in dien zin alleen, dat hij op den inhoud van hetzelve aanmerkingen maakt, (want daarop zou Recensent er ook hebben) maar dat hij het doen van het voorstel op zichzelve misprijst, nadat hij hetzelve (zie bl. 6) op het eerste gerucht toegejuicht had. Doch dit is de eenige inconsequentie niet, welke in dit boeksken van den Heer frets de aandacht eens opmerkzamen lezers treffen moet. Men heeft die elders uitvoerig en bondig genoeg aangewezen. Ons bestek gedoogt niet, deze Aanmerkingen in alle bijzonderheden door te gaan. Wij zullen slechts bij weinige punten stilstaan, en in de eerste plaats de vrijheid nemen te vragen, wat toch de Heer frets bedoeld, gewild of gedacht heeft, toen hij bl. 8 en 9 schreef: ‘Maar men vergete niet, dat in het Romeinsche Rijk nimmer gedacht is aan regterlijke magt; het zij dan als eene derde magt in den Staat, het zij als eene geëmancipeerde magt, maar die toch altoos en ten aanzien van hare attributen geheel onafhankelijk zoude geweest zijn.’ - Recensent vraagt: wat is eene geëmancipeerde magt? Dit vooronderstelt eene magt, die bevorens in eenen staat van onderhoorigheid, onder voogdij geweest is, en onbevoegd was, om onaf hankelijk te handelen; en hoe komt dit denkbeeld te pas bij de regtsoefening der Romeinen? En hoe is het mogelijk, van het regtsambt (dit zal wel moeten zijn regtersambt) te spreken, zonder te bepalen, of men het tijdvak der Koninklijke regering, of dat van het vrij Gemeenebest, of dat der Keizerlijke regering voor oogen heeft? De Heer frets spreekt, alsof er, van den beginne af aan, permanente Regtbanken bij de Romeinen geweest waren; geheel ongeschiedkundig. De Appellen, van welke de Schrijver geen vriend schijnt te zijn, waren te Rome, ten tijde der vrije Republiek, een beroep op het volk, en droegen den naam van Provocatio; maar onder en na augustus, toen de Keizer, als de eenige Volkstribuun, het geheele Romeinsche volk voorgaf te vertoonen, is het woord appellare in de plaats van provocare begonnen gebruikt te

[p. 709]

worden. Bl. 15 zegt de Heer frets: ‘Worden dan de Hoven niet zoowel als de Regtbanken opgerigt ten behoeve van het volk? en is het geene wezenlijke weldaad voor hetzelve, dat het zijne burgerlijke en onderlinge verschillen onmiddellijk bij den hoogeren regter kan brengen?’ Maar, welke zamenhang is er tusschen deze twee stellingen? Zeker zijn de Regtbanken en Hoven om het volk, niet het volk om dezelve; maar wie zal daaruit het gevolg afleiden, dat het eene weldaad voor de burgers is, onmiddellijk bij den hoogeren regter te regt te staan? De Appellen zijn ingevoerd, omdat de regters menschen, en dus aan menschelijke dwaling onderhevig zijn, en omdat het belang der maatschappij vordert, dat die dwaling zoo veel mogelijk onschadelijk gemaakt worde. Dit nu kan niet beter geschieden, dan door een hooger onderzoek, een beroep op hoogeren regter. De onafhankelijkheid der regterlijke magt is, volgens den Heer frets, daarin gelegen, dat een hooger (regterlijk) Collegie geene oppermagtigheid over het lagere zoude uitoefenen. Doch dit is geheel extra oleas, of van den weg af. De onafhankelijkheid der regterlijke magt is geheel daarin gelegen, dat geen Minister. geen Gouverneur en geen Burgemeester op hare uitspraken invloed uitoesenen; maar de eerbied voor die uitspraken, het gezag der res judicata is integendeel geheel daarvan afhankelijk, dat de regtsquestiën langs alle trappen van jurisdictie onderzocht, en door zoodanig onderzoek tot die hoogte van zedelijke zekerheid gebragt worden, welke alleen in staat is, om achting, eerbied en gehoorzaamheid voor en aan de beslissingen van wezenlijk onafhankelijke Regters te verzekeren. - Het komt Recensent voor, dat de Heer frets niet alleen nu, maar reeds vroeger, blijken gegeven heeft van eene zeer beperkte wijze van zien, welke hem onbevoegd schijnt te maken, om over een voorstel, als het alhier behandelde, te kunnen medespreken.