Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1829

Organon der Geneeskunde. Door Samuel Hahnemann. Naar de derde verbeterde Uitgave. Te Amsterdam, bij Gebroeders Diederichs. 1827. In gr. 8vo LII en 318 Bl. f 2-90.

Nadat samuel hahnemann, begeerig de werking van den koortsbast te leeren kennen, door proefneming op zichzelven ontdekt had, dat dit veelvermogend geneesmiddel bij een' gezonden dezelfde kenteekenen of verschijnselen opwekt, als in de afgaande koortsen zich voordoen, vervolgde hij deze proefneming, en bepaalde den grondregel: similia similibus curantur, waarop zijne leer is opgetrokken. Deze leer ontvouwde hij in bovengemeld Organon, waarvan wij thans eene Nederduitsche vertaling voor ons hebben naar de laatste of derde uitgave. Hoofdzakelijk komt zij hierop neder: kies, om zacht, spoedig, onfeilbaar en duurzaam te genezen, in elk ziektegeval eene artsenij, welke uit zichzelve (d.i. in het gezonde ligchaam) eene gelijkvormige ongesteldheid kan te weeg brengen. Hiertoe wordt vereischt: kennis der ziekten, uit hare teekenen of symptomata; kennis der middelen, in staat gelijke teekenen voort te brengen; en eindelijk, kennis van de geschikte aanwending dier middelen.

Om de teekenen te weten, behoort de Arts ze naauwkeurig op het papier te stellen, en dat wel, zoo veel mogelijk, uit den mond des lijders zelven.

Het tweede hoofdvereischte, de kennis der middelen, vordert van hem kennis van derzelver eigenaardige werking op het gezonde ligchaam, waartoe hij den weg van proefneming moet inslaan. Op dien weg is de stichter der leere zelf zijne volgelingen voorgegaan, met dat ge-

[p. 657]

volg, zoo men zegt, dat hij er ziek van geworden en op eene niet homöopathische wijze genezen is (welk verhaal ons echter niet overtuigend gebleken is waar te zijn). Zijne jongeren zijn hem op dien weg gevolgd, met zulk eene gelukkige uitkomst, dat, gelijk hij zelf zich uitdrukt, dit gedeelte tot eene groote volkomenheid genaderd is, en, wanneer het die bereikt zal hebben, de Geneeskunde in zekerheid niet zal behoeven achter te staan bij de Mathesis.

Ten derde wordt eene geschikte aanwending vereischt, om gelukkig in de homöopathische kunst te slagen. Het vermogen van het middel, om gelijke verschijnselen voort te brengen aan die, welke de lijder vertoont, bepaalt de keus, en nu wordt het aldus gekozene in eene zeer geringe gifte toegediend, dewijl niet alleen het gestel gevoeliger is voor artsenijen dan voor andere invloeden, maar daarenboven die gevoeligheid nog verhoogd is door de aanwezige ziekte, en eene geringe dosis toereikt, om eene artsenijziekte, welke de andere in kracht overtreft, voort te brengen.

Dit leerstelsel, tot welks meer uitvoerige kennis wij den lezer tot dit boek, het hoofdwerk voor de Homöopathie, verwijzen, wordt door den uitvinder op de volgende wijze betoogd. Zoo wel de innerlijke natuur der ziekten, als de werkingswijze der geneesmiddelen, is voor ons verborgen; alwat wij daaromtrent kunnen weten, bepaalt zich tot het uiterlijk zinnelijke. Daarom houde men zich aan de verschijnselen der ziekten, zonder derzelver verborgene oorzaken te willen navorschen. En wat aangaat de geneesmiddelen, men heeft wel gepoogd, ze uit natuur- of scheikundige eigenschappen op te sporen; dan de geringe uitslag van zoodanige onderneming leert er het verkeerde van. De Geneesheeren van vroegere dagen hebben steeds óf empirisch geneesmiddelen gebruikt, óf den regel opgevolgd: contraria contrariis curantur. De eersten hebben de ziekte gewoonlijk verergerd, zoo zij niet toevallig homoöpathisch te werk gingen; de laatsten deden palliative kuren, die de ziekte slechts voor een' tijd

[p. 658]

onderdrukten. Velen hebben buiten hun weten meermalen naar de Homöopathie genezen; sommigen hebben van dezelve eenig vermoeden gehad, zoo als de Chirurgijn stahl en de beroemde haller, waarvan plaatsen in hunne schriften ten bewijze verstrekken. Zelfs de Natuur geneest alleen homöopathisch; maar, daar zij dit niet dan door weinige ziekten vermag, zijn door deze armoede aan hulpmiddelen hare pogingen uiterst afmattend en haar vermogen zeer beperkt. De Kunst moet hier dus hulp verschaffen, en bij den zoo rijken voorraad van geneesmiddelen ontbreekt het haar zelden aan ziektemakende magten, die door haar vermogen de vroeger bestaan hebbende ziekte kunnen overwinnen en uit hare plaats verdrijven. Zoodanige hulpmiddelen moeten, zoo veel zulks geschieden kan, naar ieder individueel geval berekend zijn. Want die algemeene ziekten, welke de Pathologie schept, bestaan niet. Daarom moeten bij elken lijder de ziekteverschijnselen zoo naauwkeurig opgeteekend worden, en naar aanleiding van dezelve eene afzonderlijke artsenij worden uitgekozen.

Daar deze leer zoo geheel tegen de gewone begrippen aandruischt, was het natuurlijk, dat zij overal, waar zij zich verbreidde, veel tegenkanting vond. Intusschen bevat zij enkele nuttige wenken, en, ofschoon in haar geheel minder aannemelijk, kan zij in sommige gevallen aanprijzing verdienen. Het is met dezelve gelijk met alle stelsels gelegen: het zijn overdrevene waarheden, te algemeen toegepast.

Als hahnemann het beginsel vaststelt: similia similibus curantur, dan ontbreekt het hem niet aan voorbeelden, om hetzelve te staven; maar als hij dat zelfde beginsel als algemeen geldend voordraagt, dan ziet hij zich gedrongen, de Natuur geweld aan te doen, om haar in zijn stelsel op te sluiten. Men leze met een onbevooroordeeld gemoed de inleiding, en men zal ons dit toestemmen. Zoo wordt de voorbehoedende kracht der koepok tegen de kinderziekte zeer schrander tot bewijs bigebragt; maar wat zal men zeggen van alle die gedwon-

[p. 659]

gene verklaringen der geneeskrachten, die men hier in menigte aantreft? De tabak geeft duizeling, misselijkheid, benaauwdheid, en geneest ze; de anijsolie verzacht de buikpijnen door purgatiën verwekt, want zij is vermogend kolijk te veroorzaken. De jalappe veroorzaakt eene groote onrustigheid en woelen in den slaap, en daaruit laat zich gemakkelijk begrijpen het nut, dat zij aan kleine kinderen toebrengt, welke met buikpijnen, rusteloosheid en aanhoudend schreeuwen gekweld zijn. Tot welk een misbruik en charlatannerie zoodanige leer vervoeren kan, zal elk deskundige en onbevooroordeelde lezer met ons gereedelijk beseffen. Wanneer hahnemann alleen de zigtbare kenteekenen der ziekten wil opgemerkt hebben, en alle uitvorsching van den aard derzelven afkeurt, dan verbant hij uit de Geneeskunst alle wijsgeerig onderzoek, en geeft haar prijs aan het grofste empirismus. Wanneer hij eindelijk de giften der geneesmiddelen zoo klein maakt, dat ze geene noemenswaardige uitwerking op het gestel kunnen uitoefenen, dan neemt hij den Arts de geschikte wapenen uit de hand, en beveelt hem, den lijder aan zijn lot over te laten.

Het verdient opmerking, dat bijna terzelfder tijd, dat hahnemann den triomf zijner leer vermeldt, broussais zich de overwinning en heerschappij toeëigent. Wien moet men gelooven?

Wat de vertaling betreft, deze is, ver van los en ongedwongen, veeleer eene doorgaans woordelijke overzetting, waarin de aard onzer taal niet zelden is voorbijgezien. Veel, echter, moet op rekening van den min aangenamen schrijftrant des Autheurs gebragt worden, die daarenboven nog verkozen heeft, den stijl door noten zonder einde af te breken en de lectuur vermoeijend te maken. Zulk eene manier van schrijven met noten is een misbruik, zeker, vroeger dan van onzen tijd; maar het is thans echter niet minder algemeen dan in vorige dagen, en zelden zal men Schrijvers aantreffen, die zich daarvan geheel wisten vrij te houden. Men heeft thans redevoeringen, verhandelingen, verzen, en wat niet

[p. 660]

al, met aanteekeningen. Welhaast zal men geen' brief kunnen schrijven zonder noten. Ondertusschen pleiten die lange noten en tusschenzinnen weinig voor den goeden stijl van den Schrijver, noch voor zijne bekwaamheid, om zijne gedachten, in eene behoorlijke orde, geregeld te schikken en voor te dragen.

Mogt de Vertaler, door een goed debiet aangemoedigd, besluiten, ook de overige schriften van hahnemann in een Nederduitsch gewaad te steken, dan hopen wij, dat het minder naar Hoogduitsche snede wezen zal.