Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1829

Handboekje op eene Reis den Rijn opwaarts tot Spiers, en langs de Bergstrasze en de voornaamste Baden van den Taunus terug. Met Platen. Te Amsterdam, bij J. van der Hey en Zoon. 1829. In kl. 8vo. 30 Bl. f 2-40.

De Schrijver van dit boekje, in den zomer van 1828 een reisje langs den Rijn voor zijn genoegen en uitspanning doende, hield, als een oplettend beschouwer en ijverig minnaar van het schoone der natuur en het merkwaardige dezer oorden, getrouwe aanteekening van alles, wat hem trof en behaagde, of in eenig ander opzigt der herinnering waardig toescheen: en, niet tevreden met zich aldus een' kleinen schat te hebben verzameld, die hem in staat stelde, om door eene levendige herinnering het reeds genotene nog herhaalde malen te smaken, wenschte hij ook en zijnen vrienden eene schets van zijne reis te verschaffen, en een' geleider op dergelijken togt het publiek aan te bieden. Van wege deze openbare uitgave, moeten wij het voornamelijk als een handboekje op eene Rijnreize beschouwen, en mogen van hetzelve iets meer dan eene bloote herinnering verwachten.

Beschouwen wij dan het boekje een weinig nader. De inleiding, algemeene opmerkingen bevattende, is voor een' reizenden van wezenlijk belang. De berekening der vreemde munten is hier kort en eenvoudig uiteengezet, zonder eenig nutteloos bijvoegsel, zoodat men met een' oogopslag daarin te huis is. Wat van het vliegende reizen met de stoomboot gezegd is, wordt insgelijks zoo door ieder bevonden, die zulks beproefd heeft. In de eerste afdeeling, den togt van Cleef naar Coblentz bevattende, vindt men eene ware en niet overdrevene beschrijving van de paradijsachtige landstreek, die zich van Bonn tot voorbij het Zevengebergte uitstrekt. De verrukkelijke gezigten, die men van den Go-

[p. 623]

desberg en van de geheele omstreek op het Zevengebergte, en wederzijds van den Drachenfels op het gansche oord, en vooral op den laag kronkelenden Rijn met zijn bekoorlijk eiland Nonnenwerth en de wijnbergen, dle het Rijndal omgeven, geniet, zijn hier met ware en eenvoudige trekken geschilderd. Hetzelfde geldt omtrent de beschrijving der Rijnoevers, meer van nabij en uit een aakje gezien. Wie echter, volgens des Schrijvers opgave, de breedte van den Rijn naar de uitgestrektheid der eilandjes Nonnenwerth en Grafenwerth wilde berekenen, zou gewis verkeerd doen, want dezelve hebben hunne uitgebreidheid veel meer aan hunne lengte, dan aan hunne breedte te danken. - In de tweede afdeeling (het verblijf te Coblentz) vindt men eene vrij uitvoerige beschrijving dezer stad met hare vele vestingwerken, hare ligging aan den zamenloop van Rijn en Moezel, den Rijn en Moezelbrug enz., en eindelijk eene beschrijving en geheele opgave der nieuwe Kirchen-Agende, dat gewis voor ieder hoogachter van den openbaren godsdienst zeer belangrijk is. - In de derde asdeeling (van Coblentz tot Bingen) gaat de Schrijver voort, de schilderachtige Rijnoevers, die allengs woester en rotsachtiger worden, met hunne plaatsjes, ridderburgen, ruïnen en verschillende wegen, af te schetsen. - In de vierde (van Bingen tot Mainz; vindt men het Bingerloch, den togt over het Niederwald en den Rijngau beschreven. Wij kunnen ons echter met de voorstelling van den Rijngau, als een dal of vlak veld, bezwaarlijk vereenigen, daar deze streek, schoon ontbloot van steile rotsen, toch altijd zeer heuvelig blijft. - In de vijfde (van Mainz tot Manheim) vindt men de merkwaardigheden en de ligging der eerstgenoemde stad geschetst, de kleine plaatsjes, die men van daar tot Worms doorreist, met hunne bevolking en bijzonderheden opgegeven, voorts de lotgevallen en merkwaardigheden van Worms kortelijk vermeld, en zoo insgelijks de route van hier tot Manheim en deze stad zelve beschreven. - De zesde bevat de reis van Manheim over Spiers en vervolgens over Schwetzingen naar Heidelberg, met de beschrijving dezer verschillende plaatsen, hare ligging, merkwaardigheden, fraaiste uitstapjes enz. De zevende beschrijft, op gelijke wijze, den weg van Heidelberg op Darmstad, en voornamelijk deze stad zelve, (op welke beschrijving wij alleen aanmerken, dat aan het kabinet van naturaliën in deze laatste plaats veel meer lofs is toegezwaaid, dan hetzelve verdient)

[p. 624]

en voorts van hier naar Frankfort, met deze beroemde vrij stad zelve. - De achtste, de baden van het Taunus-gebergte, het beroemde Wiesbaden, Ems, Schwalbach, Schlangenbad beschrijvende, schetst voorts tooneelen van een' geheel nieuwen aard. - De negende (van Ems naar Keulen) bevat inzonderheid de beschrijving van het bekoorlijke Neuwied, en van verscheidene fraaije uitstapjes, van hier naar de Laachersee en het Brohldal enz. gedaan. - De tiende en laatste afdeeling, eindelijk, beschrijft Keulen, Dusseldorp, de Neanderhöhle, en brengt ons zoo weêr in het vaderland.

Het blijkt uit deze opgave al dadelijk, dat, als eigenlijk leesboek, deze aanteekeningen velen minder zullen behagen. De optelling van plaatsen en plaatsjes met hunne bevolking, van Museums, kabinetten, kerken en andere merkwaardigheden, verveelt den gewonen lezer al spoedig; en, schoon dit werkje in een' allerbevalligsten trant geschreven en door de beschrijving van vele fraaije oorden en uitzigten verlevendigd en verfraaid is, wordt toch het grootste deel door meergemelde opgaven ingenomen. Als handboekje voor hen, die nagenoeg dezelfde reis willen doen, verdient het bijzondere aanbeveling; want deszelfs beknoptheid maakt het gebruik zeer gemakkelijk, vooral daar een reiziger, die zijnen korten tijd wèl wenscht waar te nemen, met weinige woorden hier de voornaamste merkwaardigheden vindt aangestipt. Wanneer echter iemand het allernaaste wenscht te weten, of welligt zijne reis wat verder voort te zetten of eenigzins anders in te rigten, dan doet hij best, zich tot het uitgebreidere werk van schreiber te wenden; schoon hij, ook van dezen voorzien, dit handboekje nogtans met voordeel zal medenemen. Over het geheel mag het boekje op naauwkeurigheid roemen; iets, dat bij zulk een werkje van groot belang is: eene enkele fout merkten wij op in de opgave wegens den Drachenfels, die alhier gewis te hoog, op bijua 2000 voeten boven de rivier, wordt aangeslagen, daar de hoogste top van het geheele Zevengebergte, de Wolkenburg, slechts 1400 voeten haalt. Dat de Schrijver in een dergelijk geschrift van andere plaatsbeschrijvende werken gebruik gemaakt heeft, gelijk wij hier en daar aan eene oude kennis herinnerd werden, is noodzakelijk en natuurlijk, en mag niet ten kwade geduid worden. Wij wenschen dan een ruim vertier aan dit werkje, en bevelen hetzelve aan ieder, die eene reis langs

[p. 625]

den Rijn voorneemt, ten sterkste, verzekerd, dat hij door hetzelve zich veel gemak, nut en zelfs genoegen zal verschaffen.

De Plaatjes strekken tot sieraad zoo wel, als tot ondersteuning van het beschrevene.