Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1829

[p. 609]

P.A. Béclard's Grondbeginselen der algemeene Ontleedkunde, enz. Naar den tweeden Druk uit het Fransch door G.J. van Epen, Heel- en Vroedmeester te Amsterdam. Met eene Voorrede van H. Bosscha, Hoogleeraar aan het Athenaeum illustre te Amsterdam, enz. enz. In twee Deelen. Iste Deel. Te Amsterdam, bij C.L. Schleijer. 1828. In gr. 8vo. VIII en 458 bl. f 4-30.

Wij hebben in ditzelfde tijdschrift vóór vier jaren (1825. bl. 286-288.) een verslag gegeven van de Hollandsche vertaling der Algemeene Ontleedkunde van bichat. Sinds dien tijd niets meer van die vertaling vernomen hebbende, meenden wij, dat dezelve gestaakt was. Hetgeen in de voorrede der voor ons liggende vertaling dienaangaande gezegd wordt, bevestigt ons in dit vermoeden; en zoo wij iets hebben bijgedragen, door onze toenmalige Recensie, om ééne slechte vertaling minder in ons vaderland te doen tellen, dan verheugen wij ons.

Het doet ons leed, dat wij zoo gedurig het woord vertaling moeten noemen. Het is inderdaad jammer, dat er in ons land voor vele geleerden geen tijd schijnt over te blijven, dan tot het schrijven eener voorrede. Intusschen, daar uitgevers en publiek vertalingen willen, voegt ons het zwijgen, en wij willen er in berusten, indien dan de vertalingen slechts goed zijn, d.i. goed gekozen en wèl uitgevoerd.

Goed gekozen, vooreerst. Want in allen gevalle hebben wij liever eene vertaling van de Scheikunde van berzelius, dan eene Leere der Scheikunde van overduin. Het boek, dat vertaald wordt, moet eene ledige ruimte in onze litteratuur aanvullen; het moet ook niet reeds zoo bekend en in andere werken overgegaan zijn, dat het nu meer tot de geschiedenis dan tot den tegenwoordigen toestand der wetenschap behoort.

[p. 610]

Doch het vertaalde boek maakt nog de vertaling niet goed. Ook deze moet wèl uitgevoerd zijn, en den zin van het oorspronkelijke getrouw uitdrukken. Kennis van taal en onderwerp moeten zich in den vertaler vereenigen.

In beide deze opzigten stellen wij deze vertaling boven die van bichat, welker voortzetting thans achterblijft. Aan deze wenschen wij een beter lot toe. Het werk zelve van béclard stellen wij niet boven dat van bichat, maar hetzelve mag er veelligt naast staan. Bichat, die zich zijner kracht bewust was, steunde ongetwijfeld te veel op zijne eigene waarnemingen, met verachting en verwaarloozing van het naslaan der schriften van anderen. Béclard, daarentegen, heeft, schoon mede Franschman, met Duitsche vlijt alles getracht op te zamelen, wat anderen gezien, gegist en geschreven hadden; hieraan verbindt hij zijne eigene waarneming, en dus is zijn werk, bij mindere oorspronkelijkheid, echter ook minder eenzijdig en van vele dwalingen gezuiverd. Het geeft een belangrijk en zaakrijk overzigt van den toestand der algemeene Ontleedkunde; en, daar het eerst vóór weinige jaren het licht zag, is dit overzigt ook thans nog met dien toestand overeenkomstig. In ons vaderland is het van belang, dat die wetenschap meer gekend worde, door Chirurgijns leerlingen vooral, welke nog zoo dikwerf uit plenck of schaarschmidt de Anatomie leeren opzeggen, en in eustachius den loop eener slagader aanwijzen, even als den loop van den Rijn op eene landkaart, en aan wie men veelal, van de drie gedeelten der Ontleedkunde, alleen de bijzondere ontleedkunde der organen, en noch de algemeene ontleedkunde, noch de voor hen zoo onmisbare ontleedkunde der betrekkelijke ligging onderwijst. Het werk van béclard is te dien einde meer geschikt, dan bichat's Algemeene Ontleedkunde; want het is een uitmuntend Handboek: maar, terwijl de werken van bichat, als den grondlegger der wetenschap, voor den meergevorderden, letterkundigen beoefenaar dezer studie steeds eene blijvende waarde zullen behouden, zal het werk van béclard na eenigen tijd wederom door een ander Leerboek worden vervangen.

[p. 611]

Ziehier ons oordeel over het oorspronkelijk werk, hetgeen wij gelooven hiermede geen onregt aan te doen; en, daar de letterkundige beoefening van de wetenschap zonder taalkennis onmogelijk is, zal toch elk, die verder wil gaan, bichat in het oorspronkelijke moeten lezen. Wij kunnen dus de keuze, om ons, in plaats van de voortzetting dier vertaling, liever eene overzetting van béclard te geven, niet anders dan billijken.

Wij wenschten wel even ruimschoots de vertaling zelve te kunnen goedkeuren. Gaarne erkennen wij, dat zij beter is uitgevallen, dan die van bichat; maar er zijn ons, bij de vergelijking met het oorspronkelijke, ongezocht eenige onnaauwkeurigheden voorgekomen, welke wij hopen, dat bij het tweede deel verbeterd zullen worden. Wij kunnen, ten einde dit te staven, ons van enkele proeven niet onthouden.

béclard.	van epen.
L'ensemble des individus nés des mêmes parens, et de ceux qui leur ressemblent autant qu'ils se ressemblent entre eux, constitue l'espèce.	Al de bijzondere schepselen, die uit dezelfde ouders geboren, en die, welke met hen overeenkomen, maken, voor zoo ver zij onder elkander gelijken, de soort uit. Bl. 44. (lees: en die, welke met hen evenzeer overeenkomen als zij zich onderling gelijken).
D'un autre coté ceuxci sont inférieurs aux articulés.	Staan deze van een' anderen kant........... verre boven de gelede dieren. Bl. 103. (lees: beneden).
On a très-diversement estimé cette quantité (du sang); les estimations varient depuis huit ou dix livres jusqu'à quatrevingt ou cent.	Deze hoeveelheid heeft men zeer onderscheiden geschat, de opgaven verschillen van acht of tien tot vierentwintig (lees: tachtig) ofhonderd ponden. Bl. 141.

[p. 612]

Wij zouden deze opgaven ligtelijk kunnen vermeerderen. Zoo wordt b.v. hallé, in het leven van béclard, in de overzetting haller. Ook bevreemdde het ons, boerhaave, wiens naam in het oorspronkelijke goed geschreven is, in de vertaling steeds boerhave te zien genoemd. Of wil men de regels eener latere spraakleer ook op eigennamen toepassen?

Deze vertaling loopt tot bl. 338 van het oorspronkelijke, hetwelk in één dik boekdeel van 676 bladzijden is uitgegeven. Wij wenschen, dat het tweede deel, waarmede deze vertaling volledig zal zijn, niet zal achterblijven, en hopen, dat de vertaler in de opgegevene aanwijzingen een blijk zal zien van de belangstelling, welke wij dezer onderneming toedragen. Wij zijn doordrongen van de noodzakelijkheid, om bij het uitgeven van wetenschappelijke handleidingen met angstige naauwgezetheid te werk te gaan; en bij vertalingen althans zien wij geene reden, om niet liever te streng dan te toegevend te zijn.