Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1829

Emilia van Rozenheim, of Famielietafereelen uit het einde der achttiende en het begin der negentiende Eeuw; een oorspronkelijke Nederlandsche Roman, door A.B. van Meer-

[p. 552]

ten, geb. Schilperoort. In III Deelen. Te Haarlem, bij de Wed. A. Loosjes, Pz. 1828. In gr. 8vo. Te zamen VIII, 906 Bladz. f 9-:

Met genoegen kondigen wij in dezen roman het werk aan van eene Landgenoote, die reeds door haren vroegeren letterarbeid de Nederlandsche letterkunde grootelijks tot eer verstrekt, en ook nu, door het in 't licht zenden van deze tafereelen, bij het betreden van een voor haar nieuw voetspoor, toont, dat zij boven de meeste hedendaagsche, vaderlandsche Schrijvers in dit vak uitmunt. Wat duidelijkheid, zuiverheid en aangename afwisseling van stijl betreft, is dit ons oordeel zonder uitzondering. Ook is de geest, die in hetzelve heerscht, regt geschikt tot aanprijzing van iedere maatschappelijke en huiselijke deugd, regt zedelijk en godsdienstig.

Het werk verhaalt de lotgevallen van eenige, meest allen Nederlandsche, familiën, die door bloedverwantschap, huwelijk, vriendschap, of andere betrekkingen, aan elkander verbonden zijn; lotgevallen, zoo als die uit de geschiedenissen van dien tijd moesten voortvloeijen. De Schrijfster wilde de gevolgen schetsen der twisten, welke in onzen leestijd ons vaderland maar al te zeer geschokt hebben; de gevolgen, welke deze twisten op het huiselijk leven konden hebben, en ook werkelijk hadden; ook opdat de schaduwen dezer tafereelen het schoone licht van vrede, eendragt en broedermin, waarin wij ons thans verheugen mogen, te meer zouden doen uitkomen en te schatbaarder voor ons maken; maar zij wilde tevens doen zien, hoe zich, ook onder die rampen, het nationaal karakter veredelen, en menige huiselijke en maatschappelijke deugd zich konde ontwikkelen, welke, zonder zulke bedroevende omstandigheden, wel altijd zoude zijn blijven sluimeren, en waardoor dan toch eindelijk, onder het vaderlijk bestuur der Voorzienigheid, ook hier het goede uit het kwade is voortgekomen.

De Schrijfster heeft aan haar werk den naam Emilia van Rozenheim gegeven. Wij voor ons gelooven, dat het geheel der geschiedenis beter zou omvat zijn door den naam: De familie Walsdorf. Dit huisgezin toch is het middelpunt, in hetwelk zich alle de betrekkingen der onderscheidene personen vereenigen; terwijl de Rozenheims, en vooral Emilia, nog minder, dan de Veldmans, eene hoofdrol spelen. Ook

[p. 553]

hadden wij wel gewenscht, dat de handelende personen wat minder in aantal waren; of, indien dit, naar het plan der Schrijfster, moeijelijk te vermijden ware, dat de onderscheidene deelen wat meer op zichzelven stonden en minder in elkander gewikkeld waren. Om van het door de Schrijfster zelve gekozene denkbeeld van tafereelen uit te gaan, indien in eene schilderij de onderscheidene beelden te veel ineengemengd, en de verschillende groepen niet duidelijk genoeg van elkander kunnen onderscheiden worden, dan is de beteekenis van het geheel niet zigtbaar genoeg. Het is waar, de Schrijfster zegt, in hare Voorrede: ‘Men zal hier geen kunstig in elkander geweven plan vinden.’ Maar het komt ons voor, dat de geregelde afzondering van personen en zaken, welke noodig is voor de duidelijkheid, reeds door de natuur zelve voorgeschreven wordt. Zoo als het werk nu is, loopt men somtijds gevaar, om den eenen persoon voor den anderen te houden, en is er inspanning toe noodig, om hen van elkander te onderscheiden. Over het schoon gevormd christus-beeld, en voor hetzelve een bidbankje in de kapel van eene Protestantsche Matrone, wil Recensent met Mevrouw van meerten niet twisten, indien zij hem maar voor geenen onverdraagzamen Calvinist houde, omdat hij zulk een zinnelijk middel tot opwekking van het godsdienstig gevoel schadelijk acht. Door zulke middelen kan men, om met borger te spreken, wel eenen olifant godsdienstig maken. Dat tante Sarton reeds in het jaar 1795 met vader Veldman twist over de Evangelische Gezangen, die eerst in het begin der volgende eeuw verzameld en ingevoerd zijn in de Hervormde Kerk, zou, indien het bewezen kon worden, aan vijgeboom c.s. een welkom bewijs zijn, dat de vromen reeds zoo vroeg door profetessen tegen die liederen gewaarschuwd zijn; liever houden wij dus dit voor een anachronismus.

Door het aangemerkte nemen wij echter niets terug van den eerst gegeven lof aan het werk in het algemeen. Van het fijne oordeel en den kieschen smaak der Schrijfster, van welke ook dit werk zoo vele proeven oplevert, hopen wij, dat zij onze weinige aanmerkingen onpartijdig zal toetsen, en, vindt zij iets bruikbaar, van hetzelve wel onbevooroordeeld partij zal willen trekken.