Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1829

Nicolai Christiani Kist, Oratio, de Ecclesia Graeca, Divinae Providentiae teste, habita a.d. XV Decembris anni MDCCCXXVII. quum in Academia Lugduno-Batava ordinariam Theologiae Professionem publice susciperet. Formâ 4tâ. Pag. 20.

Met de zucht voor de beoefening der Kerkelijke Geschiedenis, als zoodanig te voren te zeer verzuimd, neemt ook de smaak bij de behandeling toe. Met blijdschap moet men dit opmerken. Want voor het Protestantismus geeft de Kerkgeschiedenis de geschiktste wapenen aan de hand, om tegen allerlei Obscuranten en Hierarchen met voordeel te strijden, en levert den zwaarmoedigen vaste gronden op, om hunne hoop voor de toekomst daarop te bouwen.

De Heer kist, gevormd in de school van onzen van heusde, geest hier wederom eene proeve, hoe ook de Kerkelijke Geschiedenis, met toepassing op de gebeurtenissen van den dag, regt geschikt kan worden aangewend en behandeld. Hetgeen borger zoo juist en voldingend betoogd heeft, dat de onderwijzer in de Geschiedenis een dienaar is der Goddelijke Voorzienigheid, gaf den Heere kist de stof, dat de Grieksche

[p. 521]

kerk eene getuige is der Goddelijke Voorzienigheid, aan de hand voor de Redevoering, met welke hij het gewoon Hoogleeraarsambt te Leyden aanvaardde.

Zonder de redenen te ontvouwen, welke de scheuring tusschen de Roomsche en Grieksche kerk hebben daargesteld, dringt kist tot de eigenlijke, niet altijd opgemerkte, oorzaken door, waarom zulke op zichzelve kleine verschillen die groote scheuring hebben te weeg gebragt. De grondoorzaak lag in verschil van karakter, zeden en wetenschappelijken aanleg dier beide natiën. Daardoor gescheiden, werd Romein en Griek nog verder van elkander gehouden door het verschillende kerkbestuur, welk laatste de Griek wel het allerminst van den Romein wilde overnemen, omdat hij bij zulk een bestuur te gelijk eenen dwingeland genoodzaakt zou zijn te ontvangen. Tot den afkeer van den Griek ten opzigte van dit kerkbestuur heeft nog wel het meest bijgedragen de langdurige strijd om de oppermagt, welke ten laatste Rome behield. Tot het erkennen en eerbiedigen van dezelve was het Christelijk Konstantinopel wel het minst genegen. Men erkent de oppermagt niet gaarne van eenen gelukkigen mededinger. Vooral dan niet, wanneer deze de vrijheid heeft, om die magt knellende te maken. Dit laatste beteekent bij die scheuring en derzelver duur meer dan het overige. Wij geven dit den Redenaar in bedenking. Het raakt evenwel de hoofdzaak niet.

De scheuring bestaat, en er is weinige hoop, dat die ooit zal heelen, zoo lang Rome Rome blijft, en den Bijbel ongelezen of tot het inwendig Christendom ongebruikt laat. Ook was elke poging, hoezeer de Griek door de omstandigheden tot toegeven scheen gedwongen te zijn, altijd vruchteloos. Dit blijvend bestaan dier kerk is reeds, bij al de rampen en onheilen, dier kerke overkomen, getuige van Gods Voorzienigheid. Het altoos blijvende bestaan der Grieksche kerk toont reeds de onnoozele aanmatiging aan der Roomsche kerk, van alleen de ware, door jezus en diens Apostelen erkende en gevestigde, kerk te zijn. Doch nog grootere voordeelen

[p. 522]

zijn door de Grieksche kerk, onder Gods wijs en vaderlijk bestuur, aan de geheele Christenheid geschonken. Al het kwaad, dat door Rome na die scheuring werd gesticht, bleef buiten de Grieksche kerk. Geene gregoriussen, urbanussen, hadrianussen, innocentiussen, bonifaciussen en dergelijke Paussen konden, met Rome, ook de geheele Christenheid kwellen en bederven.

Nog andere voordeelen heeft deze scheuring aan de geheele Christenheid bewezen. Toen de Westersche kerk in de diepste onkunde en barbaarschheid verzonken lag, was in het Oosten nog veel van vroegere beschaafdheid overig, die, na den inval der Turken, het overige blinde Europa, en Rome tegen wil, de oogen opende. Bij de ondeugden in het Westen staken voordeelig af de Christelijke deugden in het Oosten. Daar was en bleef de Bijbel in hoogachting boven al het menschelijke. Deze werd en wordt aanbevolen ter lezing aan allen; en, zoo er dwaling bestaat, bij het woord der waarheid valt het gemakkelijker, dan te Rome zonder Bijbel, de dwaling te kennen en te verbeteren.

Ja, die kerk is vertrapt en verguisd door Turken, de onbesnedenen zoo wel als de besnedenen. Maar die Turken schieten reeds in hunne magt tegen die kerk te kort. In Rusland kent men de zich noemende Stedehouders van Christus niet, ten minste erkent men hen niet. Reeds verder, door het magtige en uitgebreide Rusland, strekt zich het niet Pauselijke Christendom uit, en dit opent voor de toekomst de heerlijkste uitzigten.

Zulke voordeelen geeft de uitwendige toestand van het Christendom in de Grieksche kerk op te merken. Niet minder is de hoop voor de inwendige gesteldheid. De volken onder de Russische heerschappij worden al meer en meer beschaafd. De Grieksche kerk schuwt het licht niet, maar zoekt het op, al is dit nieuw, indien het maar schijnt uit het woord van God. Hetgeen in het midden der 17de eeuw met de verbetering der kerkelijke boeken en bijbelvertalingen heeft plaats gehad, strekt

[p. 523]

hiervoor ten bewijze. Men verkettert niemand, en zij alleen vinden geenen bijval, die, onder den naam Raskolniken bekend, het oude, dat verkeerd is, voorstaan. De bemoeijingen van peter I hebben veel voorbereid, dat allengs tot stand komt. De kerk heeft reeds hare beroemde schrijvers en godgeleerden, die de leer in een eenvoudig kleed voorstellen, en den Protestanten daarin gelijkvormig worden. Dit heeft overal plaats, waar de Bijbel onder de verbodene boeken niet geteld wordt.

Wat er van Griekenland worden zal, moge voor ons nog duister zijn; reeds lacht ons de blijde hoop toe, dat ook dat land door den Bijbel veel voor het Christendom doen zal. De Hoogeschool te Corfu bloeit reeds, en zal niet enkel voor de Iönische eilanden vruchten dragen. ‘Sic in ipsa tandem patria sua, meliores videat dies Ecclesia Graeca! Quaeque in summis istis Graeciae tam diuturnis aerumnis, antiquam Graecis et linguam servavit et Religionem et libertatis simul amorem et exspectationem; haec dignum illud curae suae tandem pretium ferat, ut, quod testatur Russia, quod loquitur Asia, quodque hac oratione probare equidem studui, idem aliquando Graecia doceat: Ecclesiam Graecam Divinae esse Providentiae testem!’

Deze Redevoering, welke wij den Lezer meer bijzender wilden doen kennen, getuigt zoo zeer ten voordeele van den Hoogleeraar, dat verdere lofspraak ten eenemale overbodig is.