Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1829

[p. 509]

Brieven van S., aan den Heer Z.; over het menigvuldig gebruik van Fransche woorden in de Nederduitsche taal, bijzonder in zwang in de aanzienlijke kringen van Amsterdam en den Haag, gevolgd van een schrijven aan de edele jonge dochters van gemelde Hollandsche steden. Te Amsterdam, bij J.C. van Kesteren. 1829. In gr. 8vo. 62 Bl. f :-60.

De schrijver van dit werkje ergert zich over het al te menigvuldig gebruik van Fransche woorden in onze Nederlandsche moedertaal, daar het Nederduitsch de hulp eener vreemde taal niet behoeft, en die woorden meestal eene zoo ellendige beteekenis blijken te hebben, wanneer men hunnen oorsprong of ware beduidenis opspoort, dat de gene, die ze gebruikt, somtijds de grootste zotheid, en niet zelden de grootste onbeschoftheid uitdrukt, zonder het te weten of zelfs te gissen. Hij bewijst dit in den eersten brief door voorbeelden, als compliment voor groet, chapeau voor geleider, amuseren en diverteren voor vermaken, comedie voor schouwburg, en tragedie voor treurspel. In den tweeden brief zijn armée, escader, generaal, generen, dejeuneren, dineren, souperen, collationneren aan de beurt. De derde handelt over equipage, capricieus, repeteren, komeet, tapijt, fabrijk en manufacturen; terwijl de vierde, na nog gehandeld te hebben over bataillon en medaillon, de vraag beantwoordt: of de taal der Franschen waarlijk die waarde bezit, welke zij, en in navolging van hen, ook wij aan dezelve toekennen. De schrijver besluit met een afzonderlijk schrijven aan de edele Hollandsche jufferschap, bijzonder aan die van Amsterdam en 's Hage; welke brief eene soort van smeekschrift behelst, om noch in kleeding, noch in taal de Fransche vrouwen na te volgen, maar zich eene oorspronkelijke kleeding te kiezen, en zich bij voorkeur en bij uitsluiting te bedienen van de Nederlandsche taal. De schrijver voert in de vier eerste brieven veel, ja genoeg aan, om zijne ergernis te regtvaardigen over het veelvuldig gebruik van Fransche woorden, zelfs dàn wanneer wij zelven in onze taal daarvoor betere woorden hebben, zoo als tragedie, het welk eigenlijk bokkenzang beteekent, in plaats van de veel eigenaardiger Nederduitsche benaming treurspel. De ontleding van reculeren en eene culbute maken is wel wat smerig; maar zachte heelmeesters ma-

[p. 510]

ken stinkende wonden, en het kan geen kwaad, dat zij, die liever dan: schik wat op, verkiezen te zeggen: reculez un peu, weten, dat zij eigenlijk iets zeggen, hetwelk de schaamte verbiedt in onze taal letterlijk over te zetten. Het is den schrijver dikwijls goed gelukt, gebruik te maken van de gelegenheid, welke zijn onderwerp hem geeft, om boertende de waarheid te zeggen, en het belagchelijke aan te toonen der handelwijze van hen, die onze zoo rijke moedertaal misvormen, door het overmatig invoeren van Fransche woorden in dezelve. Jammer slechts, dat de schrijver soms tot verdediging van zijne zaak, voor welke zoo veel gegronds kan gezegd worden, valsch vernuft bezigt. Bij voorbeeld, om te bewijzen, dat wij in onze taal het woord repeteren kunnen missen, ware het genoegzaam geweest herhalen aan te voeren. Maar wij hebben repeteren niet van de Franschen overgenomen, maar even zoo wel als dezen, en misschien nog vroeger dan dezen, van het Latijnsche repetere. De afleiding van het Fransche péter, faire un pét, moge grappig zijn, zij is geheel valsch, en wordt zelfs daardoor niet bewezen, dat er een woord bestaat van gelijken klank, maar van geheel andere beteekenis en oorsprong: repéter, péter de nouveau, hetwelk niet van het Latijnsche repetere afkomt, maar een naam is, ontleend van het geluid der zaak (onomatopepoiemenon durven wij niet zeggen); want het Fransche pét beteekent zoo wel den slag van een kanonschot als - Mais brisons là dessus. Ja, dit woordje Fransch ontvalt ons daar, vriend Z., en gij moet het ons vergeven. Het is uwe schuld; wij wisten ons daar zoo spoedig niet af te maken van uw pét, en durfden hem niet, gelijk gij, in duidelijk Hollandsch noemen. - De laatste brief, aan de edele Hollandsche jufferschap, enz. levert het bewijs op, dat men in zuiver Nederduitsche woorden Fransch kan spreken. Immers wij vinden hier eene opeenhooping van Fransche vleijerijen, aan onze vaderlandsche vrouwen toegezwaaid. Misschien heeft de schrijver zelf gevoeld, dat er iets noodig was, om den indruk uit te wisschen, dien hij, onder anderen, door zijnen calembourg, op bladz. 46, bij zijne zedige lezeressen verwekt heeft. - Men leze dit werkje met een oordeel des onderscheids: er is veel in, dat onze goedkeuring wegdraagt; maar de bekwame schrijver zorge toch, dat, ingeval hij weder voor het publiek mogt optreden, zijne voortbrengselen meer bekookt onder deszelfs oog komen.