Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1829

De Bastaard; een zedekundig Tafereel uit de tijden van Keizer Rudolf den II. Naar het Hoogduitsch van C. Spindler. In III Deelen. Te Haarlem, bij de Erven F. Bohn. 1828. In gr. 8vo. Te zamen 1073 bl. f 8-90.

De Schrijver wil, volgens den titel, dit werk beschouwd hebben als eene schildering der zeden in het Duitsche rijk en een gedeelte der Keizerlijke erflanden in de laatste helft der zestiende eeuw. In dit opzigt beantwoordt het werk aan den naam, en vindt de lezer hier eene naar het leven geteekende afbeelding, gedeeltelijk van in dat tijdvak werkelijk levende menschen van verschillenden rang, gedeeltelijk van zeden, gewoonten en denkbeelden, die aan dien tijd en de genoemde landen eigen waren. Ofschoon men tegenwoordig, naar ons oordeel, wel eens te ver gaat in het toejuichen der geschiedkundige waarheid van romans, alsof deze de beste bronnen waren tot het verkrijgen van kennis der geschiedenis, willen wij het nut niet miskennen, hetwelk er voor den gewonen lezer, die slechts tot vermaak en tijdkorting leest, in gelegen is, indien de romans, die toch het meest doorgaande voedsel voor zijnen leeshonger uitmaken, hem niet enkel in eene denkbeeldige wereld laten dwalen, maar dat zelfs de verdichting derzelver beelden uit hetgeen werkelijk bestaan heeft, of nog bestaat, ontleent. Van deze zijde beschouwd, vindt de lezer in de naar waarheid voorgestelde

[p. 455]

vroegere ruwheid, losbandigheid, vooroordeelen en bijgeloof ook eene niet onbelangrijke bijdrage,

qui malevoli

Veteris poetae maledictis respondeat,

en tot logenstraffing der andere hedendaagsche verheffers van den goeden voortijd ten koste van den tegenwoordigen. - De Vertaler verzekert, dat elk, die een grein oordeel bezit, een gunstig oordeel over dezen roman zal vellen. Wij zouden ons dus aan de zwaarste beschuldiging, die eenen Recensent kan tegengeworpen worden, blootstellen, indien wij het waagden, daarin van hem te verschillen. Gelukkig intusschen, dat wij het over 't geheel met hem ééns zijn, en dit werk, als eene onderhoudende lectuur bevattende, kunnen aanbevelen. Wat deszelfs zedelijke strekking betreft, het hoofddoel van dit verhaal is: de heillooze gevolgen te schetsen, welke de wufte zedeloosheid van eenen huisvader over een gansch geslacht verspreidt. En waarlijk, deze gevolgen, gelijk ze hier voorgesteld worden, zijn verschrikkelijk! Doodelijke haat tusschen de broeders. De broeder huwt onwetend zijne zuster. De bastaard gevoelt, onbarmhartig verstooten door zijne bloedverwanten, op het grievendst den vloek op zijne geboorte, en wreekt bloedig den dood van zijne moeder. Bij hetgeen, waarover evenwel de Vertaler zelf erkent, dat spindler berisping verdient, voegen wij nog de aanmetking, dat de eerste en voorname veroorzaker van al dit kwaad, de schuldige huisvader wernher, zelf in het geheel niet deelt in de rampen, welke hij door zijne wulpschheid over zijn geslacht brengt. Hij leeft in gerustheid en vreugde, bereikt eenen gewenschten ouderdom, en sterft eenen zachten dood. Het ware meer doeltreffend geweest, indien ook hij, even als doornijzer of barbara, in radelooze wanhoop de straf voor zijne losbandigheid had gevonden. Evenwel, wat dit hoofddoel betreft, behelst het werk zeer schoone plaatsen. De lezer oordeele uit het volgende: ‘Daar, waar het zedebederf des vaders den wettigen zoon uitbant, het kind der zonde onder het dak koestert, dat aan kuische min geheiligd behoorde te zijn; waar hij schaamteloos in vreemde geslachten dringt, vreemde huwelijkssponden met zijne eerloosheid bevlekt, - daar vliedt de zegen des Heeren den verontreinigden drempel, en binnen de aan

[p. 456]

verboden lust gewijde muren teelt de zonde ijlings voort, en dartelt het misdrijf onbeschaamd op het der deugd ontweldigde strijdperk. Daar verslappen de banden van natuur en gewoonte, van trouw en van liefde; daar breken de heilige banden des bloeds. Het voorbeeld der zonde voor oogen, plegen de zonen, wat de vader pleegde, drukken de dochters het spoor, dat de losbandige moeder drukte. De dekmantel, in welken wereldlijk aanzien de leemten der ondeugd wikkelt, is niet ruim genoeg, om alle schande te dekken. Hoe men hem ook rekke en plooije, nu hier, dan daar schemert de naaktheid door, tot dat de afgesleten lompen ter aarde vallen, en het afzigtelijk wanschepsel zich in het stuitendst daglicht vertoont, - tot dat eindelijk de engel der wraak in het waggelend gebouw, gelijk de stormwind, inbreekt, en onder het krakend puin de snoodheden bedelft, tot welke de zedeloosheid des stamheers het rijke zaad uitstrooide.’ - Tot het geven van een doorgaand uittreksel is deze roman minder geschikt. Ontbinding, in plaats van bevalling, eener vrouwe maakt eene uitzondering op des Vertalers doorgaans zuivere taal en stijl.