Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1829

Reis van Konstantinopel, door Turkije, Walachije, Transitvanie en Hongarije, naar Duitschland. Door R. Walsh. Uit het Engelsch vertaald. Met Kaarten en Platen. Te Amsterdam, bij G.J.A. Beijerinck. 1829. In gr. 8vo. 330 Bl. f 4-20.

Bezwaarlijk kon eene reisbeschrijving in het licht verschijnen, meer belangwekkend voor het oogenblik, dan deze: want zij loopt niet alleen over Konstantinopel en over de landen, wier bezit de thans oorlogvoerende Mogendheden elkander het eerst betwisten, maar teekent juist dien weg af, langs welken de Russen hun oogmerk zullen moeten, hoewel uiterst moeijelijk kunnen bereiken. De Balkan, die schutsmuur voor het Turksche rijk, Schumla, deze sleutel van den doorgang deszelven, de zeden, geaardheid en gezindheden der bewoners dezer streken, de eigene beschouwing en beoordeeling des ooggetuige over alle deze omstandigheden, met betrekking tot eenen, toen reeds ontkiemenden oorlog: wat kan er voor den deelnemenden opmerker dezer dagen belangrijker of uitlokkender gevonden worden? Daarenboven spreidt de reiziger overal vele bekwaamheden en schrander oordeel ten toon. En al de onderwerpen, door hem behandeld, zouden, ook buiten de bedoelde tijdsgelegenheid, de aandacht van elken weetgierige verdienen.

Om niet te spreken van de Turken zelve, hunne hoofdstad, hunnen Staat, hun Opperhoofd, hunne inrigtingen, sterkte en zwakte, karakter en honderd andere zaken, uit plaatselijke beschouwing zoo wel, als oude en nieuwste geschiedenissen, opgehelderd, - de bijzondere gewesten vooral, welke de Schrijver doortrekt, leveren vele, zoo wel minbekende, als inzonderheid treffende aanmerkingen op. Wie staat, bij voor beeld, niet versteld, wanneer hij hier door de armoedige boeren een vrij zuiver Latijn, als landtaal, hoort spreken? ‘Wij ontmoetten een paar jonge boeren, die de wacht hielden over eenige schapen en geiten, en een klein meisje,

[p. 400]

dat een' grooten pot met melk droeg. Zij spraken alle drie eene soort van bastaardlatijn. De oppasser, die zich bij mij bevond, vroeg hun: quitas capri et oves havets? Zij antwoordden: sun innumerabili.’ - ‘Den volgenden morgen werd ik reeds vóór het aanbreken van den dag opgewekt door een' man, die in mijne kamer kwam; hij had een glas in de hand en vroeg mij: visne schnaps, domine? Verheugd van mij te hooren aanspreken in eene taal, waarin ik mij wederkeerig kon doen verstaan, vroeg ik hem: quid est schnaps? Hij antwoordde: schnaps, domine, est res maxime necessaria omnibus hominibus omni mane.’ Wie nieuwsgierig is, den zin dezer woorden te kennen, kan dien in eene noot van den Schrijver of Vertaler vinden.

Niet minder belangrijk is de verbazende afwisseling van welvaart of ellende, hier op een' korten afstand aan te treffen, en enkel gevolg van nijverheid, op vrijheid en eene goede, bemoedigende staatsinrigting gegrond, of slavernij, onderdrukking en bestrijding van alle licht.

Wij zouden onzen Lezeren zeker geen' onaangenamen dienst bewijzen, door hun eenige stalen van het een en ander mede te deelen. Maar ons Mengelwerk nam, ten blijke van bijzondere goedkeuring, reeds vroeger iets uit het toen nog onvertaalde werk op; en wij willen hem, die zich het boek aanschaft, niet verder van het genoegen berooven, dat hem de beschouwing van den ganschen togt, in zamenhang, belooft. De kundige en schrandere Vertaler heeft het werk met kleine aanteekeningen verrijkt en zijne taak loffelijk volbragt. Het bevreemdde ons echter, van de Saksische Onderregering, voor Heptarchie, te hooren spreken. Onze Bijbelvertalers noemen den Tetrarch herodes Viervorst; volgens dezen regel zou men dus hier Zevenregering moeten lezen, schoon wij de zaak, des noods, liever zouden omschrijven.