Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1829

Oostindische Oorlogen, of listen, hinderlagen en verdedigingswijze der inlandsche Volkeren, waargenomen in onderscheidene Oorlogen op de Moluksche Eilanden, Cheribonsche, Bantamsche en Malakkasche Landen, in de jaren 1817 tot 1820. Ten dienste der Officieren en Onder-officieren, dienstdoende in de Indische Armee. Met 6 Platen, door den Majoor P.F. Vermeulen Krieger, Ridder der M.W. Orde 3de klasse, thans gepensioneerd. Te Breda, bij Broese en Comp. 1829. In gr. 8vo. VIII en 81 bl. f 1-25.

De titel wijst genoeg aan, wat men hier moet verwachten en kan vinden. Voor taal en stijl had de Schrijver geene verschooning behoeven te vragen. Het stukje is wèl geschreven. Overigens kunnen wij, die wel de pen, maar geenszins de vernielende wapenen des krijgs weten te gebruiken, over de meerdere of mindere waarde niet oordeelen. Wij meenen echter het boeksken voor niet onbelangrijk te mogen houden. Wat hier aangeboden wordt, berust, ten deele althans, op eigene ondervinding des Schrijvers; en ondervinding zal in dezen wel de beste leermeesteres zijn. Onze krijgslieden, welke tegen de op den titel genoemde volken ten strijde trekken, kunnen in dit werkje nuttige wenken en waarschuwingen vinden. Die geen krijgsman is, zal misschien ook hetzelve met eenige belangstelling doorbladeren, en zich verwonderen, of welligt bedroeven. De Schrijver spreekt als krijgsman, en noemt de inboorlingen dom en laaghartig; maar

[p. 358]

zij leggen toch in hunne middelen van verdediging niet weinig schranderheid aan den dag. Het zijn - gelijk, helaas! ook later en voortdurend is gebleken - geene katten, om zonder handschoenen aan te grijpen. Wat voorts hunne wraakzucht en wreedheid aangaat, men zou kunnen vragen, of aan deze volken, die blijkbaar op lageren trap van ontwikkeling staan, niet weleens reden tot misnoegen en verbittering werd gegeven. Uit harde noodzakelijkheid bukt de zwakkere voor het geweld des sterkeren; maar het natuurlijk verlangen naar vrijheid doet hem zijne toevlugt tot list nemen, om zijn doel te bereiken. Niet zonder huivering kan men denken aan het moordtuig der Indianen; doch wat is dit, vergeleken bij de oneindig meer in hetgroot vernielende wapenen der Europeanen? Alle oorlog heeft het meestmogelijke beschadigen des vijands tot naaste doel. Moge het ware Christendom algemeen worden, zoo zal niet langer het eene volk het andere in deszelfs land komen verontrusten; en dan kan het menschelijk vernuft zijne schranderheid tot betere voorwerpen bepalen.