Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1829

Bibliotheek van Hoogduitsche Kanselwelsprekendheid. Iste Deel. Te Groningen, bij J. Römelingh. 1828. In gr. 8vo. XVI en 284 Bl. f 2-40.

Reeds de titel van het boek wijst het voorname oogmerk aan van deszelfs vervaardiging. Deze Bibliotheek zal behelzen ‘eene keur van leerredenen van de beroemdste redenaars sedert de hervorming.’ Voorberigt, bl. IX. De ouderen zullen echter minder in aanmerking komen. ‘Des te meer ruimte blijft er voor de nieuwere, voornamelijk echter voor de sterren van de eerste grootte overig, welke aan den hemel der homiletische literatuur in onze dagen opgingen en schijnen.’ Bl. X. Vooral tot vormingschool voor jongere geestelijken is deze Bibliotheek bestemd. Bl. XII. Het neues kritisch. Journal van winer en engelhardt, het oorspronkelijk werk met weinig woorden aankondigende, verklaart, dat men met de gedane keus over het algemeen kan tevreden zijn. 1827, VII Band, IV Stück,

[p. 336]

S. 502, 3. De eenige en wel harde aanmerking geldt de Leerrede van reinhard over de Hervorming. Doch hierover nader.

De Vertaler, geenszins de gebreken ontveinzende, waaraan de Duitsche leerredenen gewoonlijk mank gaan, gelooft, dat de vertaling van deze Bibliotheek geen overbodig werk is. Dit geloof is ook het onze, mits onze jonge lieden zich naar het geheel dezer leerredenen niet vormen, dan alleen in de praktische bewerking, welke in leerredenen niet genoeg kan doorstralen. De Vertaler heeft eene leerrede weggelaten, en wel eene van claus harms, door zijne theses in Duitschland zoo wel berucht als beroemd. De vertaalde stukken zijn hier dertien in getal. Twee zijn van j.f.c. löffler. I. Dat men wegens verschil van Godsdienst niemand mag geringschatten of hard behandelen; naar matth. XV:21-28. VI. Over de vergeving van zonden; naar matth. IX:1-8. Vier van f.v. reinhard. II. Het vruchtbaar nadenken over onzen stand in het onmetelijke rijk van God. Eene leerrede op Nieuwjaar. Tekst, Psalm CIII:15-22. VII. Hoe vele redenen onze Kerk heeft, om nimmer te vergeten, dat zij haar aanwezen voornamelijk te danken heeft aan de vernieuwing der leerstelling van Gods vrije genade in Christus. Eene leerrede op het Hervormingsfeest. Tekst, Rom. III:22^b-25. XI en XII. Het Christelijk Paaschfeest, een vrolijk vooruitzigt op onze eigene onsterfelijkheid. Eene leerrede op het Paaschfeest, en op den tweeden Paaschdag. Tekst, mark. XVI:1-8. Van deze VIIde leerrede getuigt bovengenoemde Referent: ‘Verwonderd heeft het ons, dat van reinhard juist de, wij mogen wel zeggen, beruchte Hervormingspreek van 1800 gekozen is, welke meer naar eene godgeleerde verhandeling, dan naar eene stichtelijke leerrede gelijkt.’ Zou deze man misschien ook behooren onder dezulken, die vergeten willen, wat toch waarheid is, en nooit door Christenen moet vergeten worden? Wij zouden liever de andere leerredenen van reinhard

[p. 337]

in deze vertaling missen, omdat hij ook in zijnen preektrant bij de Nederlanders reeds genoeg bekend is. Drie van j.h.b. dräseke. III. Het gewin aan het graf onzer Afgestorvenen; naar luk. VII:11-17. IX. Het Evangelie der Liefde; naar luk. X:23-37. XIII. Het oordeel over de wereld; naar matth. XXV:31-46. Een van h.g. tzschirner. IV. Over de waarde van Huisselijk Geluk. Tekst, Psalm CXXVIII. Twee van g.a.l. hanstein. V. Jezus bij het oordeel der wereld. Tekst, luk. XI:14-28. X. Jezus reeds in den dood verheerlijkt. Op stillen (goeden) vrijdag. Luk. XXIII:39-53. Een van claus harms. VIII. Doe regt en ontzie niemand. Tekst, 1 petr. III:13. Bij gelegenheid eener Recensie van van der palm's Leerredenen in de Theol. Annalen van wachler, Junij 1818, S. 498, wordt gezegd: ‘Daar de Schrijver, (van der palm) in de manier der Hollandsche predikers en naar den smaak zijner natie, aan de woordverklaring der ten grond liggende teksten eene zeer beduidende waarde hecht, zoo moet men zich dan ook niet verwonderen, dat men op deze en gene plaats stoot, welke Duitsche kanselredenaars, als niet ter zake dienende, zouden weglaten.’ Wij zeggen hiervan niets, geven alleen op het plan der leerrede van claus harms, en durven iederen onpartijdige gerustelijk de vraag voorleggen, waar de Bijbel het meest gewaardeerd wordt. Ziehier dan alles, wat de Duitscher van den tekst zegt, bl. 154, 5: ‘Het antwoord op onze vragende tekstwoorden zoude aldus luiden: Niemand kan ons kwaad doen, indien wij navolgers zijn van het goede. En indien niemand ons kwaad kan toebrengen, wien zullen wij dan vreezen? Laat ons dit heden in eenen naauweren zamenhang overwegen en dieper ter harte nemen. Ik zal mijn opstel uiteenzetten naar aanleiding van het bekende spreekwoord: Doe regt en ontzie niemand, en trachten aan te toonen, dat dit spreekwoord’ (de tekst komt dus nie meer in aanmerking) ‘is 1. een woord

[p. 338]

tot leering, II. een woord vol kracht, III. een woord tot troost; of korter, dat het is: eene gedenkspreuk, eene krachtspreuk, eene troostspreuk.’ Indien dit nu de regte preekmanier is, ja dan is Nederland nog lang op den regten weg niet. Wij gunnen anderen het hunne, maar kiezen geenszins dien preektrant, volgens welken men even goed prediken kan over Pontus, Galatiën, Cappadociën, Azië en Bithynië, als over eenigen anderen tekst.

Deze aanmerkingen, tot welke deze Bibliotheek ons ten minste eenige aanleiding geest, voeren wij niet aan, om den Uitgever en Vertaler in het minste as te schrikken. Integendeel moedigen wij hen aan, in die Bibliotheek nog meerdere stukken op te nemen, opdat men, zonder groote kosten, ook een Duitsch allerlei bezitte voor Kanselwelsprekendheid; ten einde zulken, die dat noodig hebben, alles kunnen onderzoeken, en het goede behouden.