Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1829

[p. 219]

De Vereenigde Staten van Noord-Amerika, in hunne staatkundige, godsdienstige en maatschappelijke betrekkingen beschouwd, door C. Sidons, Burger der Vereenigde Staten van Noord-Amerika. Spreek over mij, zoo als ik ben! Shakespeare. Te Leeuwarden, bij Steenbergen van Goor. 1828. In gr. 8vo. VIII en 236 Bl. f 2-40.

Is eenig land de opmerkzaamheid van den wijsgeerigen onderzoeker waardig, dan zijn het voorzeker de Vereenigde Staten van Noord-Amerika. De invloed, welken de onafhankelijkheid van dat land op een aanmerkelijk gedeelte van Europa heest uitgeoefend; de wijkplaats, welke zoo vele bewoners der oude wereld daar gevonden hebben, en welke Amerika nog bij voortduring biedt aan allen, voor wie een nieuw vaderland, om verschillende redenen, wenschelijk wordt; deszelfs toeneming in magt, volkrijkheid, koophandel en nijverheid maakt iedere gelegenheid, om deszelfs staatkundigen en zedelijken voortgang te beschouwen, hoogst belangrijk. Deze gelegenheid wordt aan den Nederlandschen lezer verschaft, door de overbrenging in onze taal van het thans aangekondigde werk, hetwelk door den Schrijver in het licht werd gegeven in het laatst van 1826, en geacht mag worden, de nieuwste berigten omtrent zijn vaderland te behelzen. In zeker opzigt is hetzelve een gedenkschrift, dewijl de aanleiding tot deszelfs vervaardiging schijnt geweest te zijn het seest ter viering van het vijftigjarig bestaan van het Noord-Amerikaansch Gemeenebest, op den 4 Julij van dat jaar.

Van de vijftien Hoofdstukken, in welke het werk verdeeld is, worden er zeven besteed tot de behandeling van den staatkundigen toestand en betrekkingen van het Gemeenebest. Dat de Amerikaansche burger in dit gedeelte van zijn werk niet geheel onpartijdig is, moet men den Republikein, die onbepaald regt heeft, om over alles zijn oordeel te vellen, ten goede houden. De zaken zijn echter naar waarheid verhaald en beschreven, en men vindt menige wetenswaardige bijzonderheid, welke ons met het karakter en den vrijheidsgeest der Amerikanen bekend maakt. De meest beroemde Amerikaansche Staatsmannen van den tegenwoordigen tijd, onder anderen j.q. adams, clay en de Generaal jackson, worden met sterke trekken geteekend. Eene enkele uit de

[p. 220]

menigvuldige anekdotes vinde hier plaats: ‘Onder de drie Protestantsche predikanten te Nieuw-Orleans onderscheidt zich hull, een Ier van geboorte, zeer voordeelig. Vroeger heeft hij in de Iersche onlusten gestreden, en is, over het algemeen, een man van een gezond verstand. Hij bezocht den Generaal’ (jackson, bij het uitbreken van den laatsten oorlog tegen de Engelschen). - ‘Hull! roept deze hem toe; ik hoop niet, dat gij komt, om met ons uit te trekken? - Ja, Generaal! wanneer gij mij wilt medenemen. - Hoe zoudt gij, lieve zwartrok, ons kunnen helpen? - Nu, gij weet, dat ik eens met de roodrokken te doen had, en misschien zou ik in het een of ander opzigt van dienst kunnen zijn. - Welaan, ik wil mij naar de vestingwerken begeven, gij kunt mederijden. Hebt gij een paard? - Neen. - Bill! roept nu de Generaal zijnen bediende toe, ga en zadel Beëlzebub voor den predikant.’

Het VIIIste Hoofdstuk heeft tot opschrift: Wetenschappelijke vorming, en handelt over de inrigtingen tot beschaving en opvoeding. Wij merken uit het hier gegeven verslag op, dat de vorderingen van Noord-Amerika in dit opzigt meer bestaan in het doordringen van eene zekere mate van beschaving tot alle standen, dan wel in het bereiken van eenen hoogen trap van verstandsoutwikkeling en verlichting. De Amerikaan studeert niet om beschaafd te worden, maar om uit het geleerde, zoo schielijk mogelijk, voordeel te trekken. Geld verdienen (to make money) is bij hem de hoofdzaak. ‘Wijsbegeerte laat hij aan zijnen predikant over, poëzij aan de vrouwen; en wanneer deze of gene toevallig in dit gebied verdwaalt, dan kan hij, zoo hij geen eigen vermogen bezit, zeer gevoegelijk van honger sterven. De Bostonsche dichter coffin stond letterlijk aan dit gevaar bloot, en washington-irving moest zijn brood in Engeland zoeken, waarheen cooper hem weldra zal moeten volgen.’ - Het IXde Hoofdstuk handelt over het Huiselijk Leven, openlijke Gastmalen, en Bals. Hier ontmoeten wij nog altijd veel gelijkvormigs met het Europesche moederland, het zij dan Engeland of Duitschland. Van Amerikanen van Nederlandschen oorsprong wordt nergens in dit werk gewag gemaakt; zij zijn er toch in groot aantal, hebben hunne moedertaal en voorvaderlijke gewoonten en leefwijze behouden, en bewonen geheele streken en plaatsen, die niet dan onder Nederlandsche namen bekend zijn. Het honderdste gedeelte

[p. 221]

van den dollar wordt in dit Hoofdstuk overal cent genoemd. Beter keuren wij, met van wijk, (in zijn Aardrijkskundig Woordenboek, Art. Noord-Amerika) den naam centime, dewijl er in eene beschrijving van Amerika, in de Nederlandsche taal, minder gevaar is, om deze te verwarren met het honderdste van den Franschen franc, dan met onzen cent, die veel minder is dan de Amerikaansche centime, zijnde eene koperen munt, bedragende het 1/100 van den dollar of f 2, 50 Nederl. - In het Xde Hoofdstuk wordt de Godsdienstige toestand der Vereenigde Staten beschreven.

Bij de optelling der menigvuldige Confessiën dachten wij aan den uitroep van den Franschen restaurateur, die er zich over ergerde, dat de Engelschman alle zijne sauces piquantes versmaadde, en niet anders dan gesmolten boter gebruikte: Quel peuple! une sauce et mille religions. Evenwel toch altijd beter, dan dat het ook hier waarheid zou zijn, wat john bull den Franschman terug verweet: Mille sauces et point de religion. - Het XIde Hoofdstuk handelt over den Regtsgeleerde, zijne betrekking, geregtsposten, enz. In een land, waar, gelijk oudtijds te Athene en te Rome, regtsgeleerdheid en welsprekendheid de krachtigste middelen zijn tot het verkrijgen van roem, ja dikwijls den weg banen tot het bekleeden der hoogste waardigheid in het Gemeenebest, kan het niet anders, of er moet veel aanmoediging bestaan tot derzelver beoefening. In andere vakken van wetenschap moge de Noord-Amerikaan nog niet in alle opzigten gelijken gang houden met het meest beschaafde gedeelte der oude wereld, in het praktische der regtsgeleerdheid en geregtelijke welsprekendheid schijnt hij alle vergelijking zeer goed te kunnen doorstaan. - In het XIIde Hoofdstuk houdt de Schrijver zich bezig met den Koopmansstand. De inhoud van dit stuk bevestigt volkomen, hetgeen de Schrijver zegt: ‘De Amerikaan is, in welke betrekking ook, steeds meer of min koopman. Het karakter van de natie is, in vollen nadruk, merkantiel; zelfs hare regering is dit ook.’ - Het XIIIde Hoofdstuk beschouwt den Landbouwer. In eenen Staat, waar, op deszelfs onbebouwden grond, nog geheele volken zouden kunnen geplaatst worden, moet noodzakelijk de landbouw nog belangrijker zijn dan elders. De beschrijving van den overgang, langs verschillende trappen, van den kolonist, uit zijnen aanvankelijken staat van ontbering, tot dien van eenen welgestelden farmer, of landeigenaar, is inderdaad belang-

[p. 222]

wekkend. Dit Hoofdstuk maakt den Lezer ook nog bekend met de Militie, tamelijk gelijk aan onze schutterijen, en bestaande uit het verbazend groot getal van een millioen en negenmaal honderdduizend man. - Hoofdstuk XIV handelt over de Geneeskundige Inrigtingen en Geneesheeren. Hierin schijnt nog veel te wenschen te zijn. De gewone (zoogenaamde) Doctoren zijn Duitsche of Iersche barbiersgezellen, die, met eene zelf geschrevene getuigenis voorzien, hunne loopbaan intreden. Waarin ook de ziekte bestaan moge, de geneeswijze van zulk eenen Doctor is steeds dezelsde: calomel is zijne universele medicijn, en zijn dertig grein niet voldoende, dan geeft hij er zestig. Slechts weinige aanzienlijke steden maken hierop eene uitzondering en bezitten kundige Artsen. - In het XVde Hoofdstuk eindigt de Schrijver zijn verslag met de opgave van die Fabrijken, Kunnsten en Handwerken, die in Amerika met eenen gunstigen uitslag ondernomen en uitgeoefend worden. Wij hebben getracht, door dit verslag, den Lezer zelf over de belangrijkheid van dit welgeschreven werk te laten oordeelen. Wij eindigen hetzelve met aanbeveling van dit boek, als zijnde eene voortreffelijke bijdrage voor de beoefening van land- en volkenkunde en menschenkennis, door welker uitgave in onze taal alzoo aan ons lezend publiek een wezenlijke dienst is gedaan.