Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1829

Levensgeschiedenissen van merkwaardige Zelfmoordenaars. Met eene inleidende Verhandeling, over de oorzaken van den weêrzin in het leven en de middelen tegen denzelven, door H.G. Tzschirner, Superïntendent en Hoogleeraar te Leipzig. Door Steenbergen van Goor. Te Leeuwarden, bij Steenbergen van Goor. 1828. In gr. 8vo. 32 en 219 bladz. f 2-40.

[p. 80]

Hiermede ontvangt ons lezend publiek een' herdruk van een bij den Vertaler in 1808 uitgekomen wrkje, dat toen zeer spoedig geheel was uitverkocht. Op veler aanvraag verschijnt deze uitgaaf. De oorspronkelijke Schrijver der verhalen is c.h. spiess, wiens Voorrede de Vertaler weglaat, uit dezelve alleen overnemende, dat al die verhalen wezenlijk gebeurde zaken behelzen. Over de zedelijke waarde derzelven oordeelen wij niet gezet, alzoo dit bij de eerste uitgaaf vooral diende in aanmerking genomen te worden. Dit alleen zeggen wij hiervan, dat het zedelijke, ten opzigte van den zelfmoord, door spiess minder is in het oog gehouden, dan wel noodig was. Het komt ons voor, dat er eene blijkbare bedoeling heerscht, wel niet om den zelf moord, maar deze zelfmoordenaars in bescherming te nemen. Eene enkele keer wordt wel met een enkel woord gezegd, dat het den zelfmoordenaar aan vertrouwen op God mangelde, door niet eenigen tijd nog zijn lot te dragen, zoo als in het verhaal, luitenant van r-., bl. 45, 46. Doch overal wordt de aanleiding tot deze zelfmoorden in het gedrag van anderen aangewezen. Zoo verre dit deze wezenlijke gebeurtenissen betreft, willen wij niets aanmerken, ofschoon ook hier andere zedekundige wenken konden gegeven zijn, dan men bij spiess vindt. De verhalen bezitten wel het een en ander van zedelijke strekking, b.v. in het verhaal, majoorl -., waar eene verkeerde en de eerzucht te zeer prikkelende opvoeding die hoofdkwaal veroorzaakte, welke door een' kogel een einde nam; maar spiess schijnt voornamelijk zich ten doel gesteld te hebben, een meer zacht oordeel over, en eene meer menschelijke behandeling van de lijken der zelfmoordenaars bij de levenden te doen plaats grijpen. Dit doel blijkt duidelijk op het einde van het verhaal, wilhelmine h-n, bl. 150, 151, en pater aemiliaan, bl. 218, 219.

Er is, ja, in deze verhalen wel eene en andere teekening van de afschuwelijkheid der zonde; doch meestal van dezulken, die door hun gedrag tot den zelfmoord hunner slagtoffers de eerste en eenige oorzaak waren. Maar zorgde men niet beter voor de levenden, indien onder deze verhalen ook eenige andere geplaatst waren, aangaande zulken, die, door ontevredenheid, door wroeging van het geweten, en door gebrek aan godsdienst, laf genoeg waren, om, wegens moeite, het leven even misdadig te eindigen, als het tot dusverre

[p. 81]

misdadig geleid was. De lezing dezer verhalen, ten opzigte van den hoofdinhoud, den zelfmoord, geeft aan de betergezinden eene te treurige stemming van het gemoed, en aan de ligtzinnigen al ligt een' spoorslag, om spoediger tot zelfmoord over te gaan.

Hoe goed spiess in zulke schetsen zou geslaagd zijn, moge de volgende fiksche teekening van den wellusteling bewijze: ‘De toomelooze wellusteling is het gevaarlijkste lid van den staat, die hem nooit beschermen, nooit dulden, maar altijd met het wraakzwaard der geregtigheid vervolgen moest. Om zijn doel te bereiken, spot hij met de menschheid, en lacht om de tranen, die de eerlijke armoede aan zijne voeten weent. Godsdienst is dikwerf de dekmantel, waaronder hij heimelijk de onschuld vermoordt. De Tempel des Eeuwigen wordt door hem ontheiligd, en daar, waar menschen hunnen Schepper aanroepen, waar Christenen hunnen Verlosser danken, aast hij op voedsel voor zijne dierlijke driften, en vormt ontwerpen, om de ontsluijerde onschuld in zijne netten te verstrikken. Hij rooft, om de slaven zijner ontucht te bezoldigen; hij moordt, om de weerlooze onnoozelheid aan zijne geile lusten te kunnen offeren. Van den gierigaard hebt gij onbarmhartigheid, van den nijdigaard vervolging, van den trotschaard verachting, van den moordenaar dood, maar van den wellusteling dat alles te duchten.’ Bl. 126, 7.

De Verhandeling van den te vroeg gestorven tzschirner, op den titel vermeld, vult eenigzins aan, hetgeen, naar ons oordeel, aan de Verhalen ontbreekt. Evenwel staat het geneesmiddel te veel op zichzelf, en de gewone lezers van wegslepende verhalen (als zoodanig zijn ook deze van spiess te achten) slaan veelal de voorredenen en dergelijk geschrijf over, vooral indien zij hierdoor worden genoodzaakt tot denken en nadenken. Voor ouders en opzieners van jonge lieden sta deze inleidende Verhandeling hier niet vruchteloos; zij behelst vele en hoogst gewigtige wenken ter opvoeding van het aankomend geslacht. Onder dit goed geleide van tzschirner zal spiess niemand doen dolen. De oorzaken van den weêrzin in het leven, die somtijds, schoon niet altijd, tot zelfmoord leidt, liggen of in het ligchaam, melancholie, ziekte; of in uitwendige omstandigheden, vrees voor armoede, schande, wantrouwen jegens de menschen; of in het gemoed, dwaalbegrippen, ongeloof en bijgeloof, dwee-

[p. 82]

perij, hevige hartstogten, als berouw, vrees, teugellooze driften, als liefde, eergierigheid, geldzucht, bewustheid van groote schuld en misdaden, enz. Hiertegen stelt tzschirner deze middelen: I. het bedwingen der aandoenlijkheid; II. het matigen van wenschen; III. een werkzaam leven; IV. beoefening van kunsten en wetenschappen; V. toeleg, om de wereld en het menschelijk leven uit een helder, door godsdienst en rede toegelicht, gezigtpunt te leeren beschouwen. Meer mogen wij nu hiervan niet zeggen. Wie dan dit boek van spiess in handen neemt, vergete de lezing van tzschirner's Verhandeling niet. Wij eindigen met de waarachtige verzekering des Vertalers: dat, alwie het vertrouwen op de altijd goede Voorzienigheid in al de rampen dezes levens bezit en in hetzelve volhardt, geen zelfmoordenaar kan worden.