Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1828

Geheime oorzaak van het welslagen der Hollandsche omwenteling van 1787.

(Uit de Mémoires de ségur.)

Het is bekend, dat de Pruisen in 1787 waarschijnlijk niet zouden doorgedrongen zijn naar het hart van Holland, indien het Fransche Hof, volgens zijne beloften, een legercorps bij Givet had geplaatst. De Hertog van brunswijk zelf zeide naderhand, dat de Koning van Pruissen een' oorlog met Frankrijk, en daardoor ook waarschijnlijk met Ooostenrijk, vreesde, en dat, wanneer er te Givet een leger geweest was, hij stil zou hebben blijven liggen; maar, toen twee Officieren van zijnen staf aldaar niet een enkel vaandel en geene enkele tent vonden, had hij zijnen togt verhaast en Holland bezet.

Wat was nu de oorzaak dier werkeloosheid, die den Patriotten van dien tijd eerst onmogelijk, en, toen zij die naderhand ervoeren, onverklaarbaar voorkwam? - Eene zeer geringe reden: eene praatpartij. Een nieuwe Fransche Minister van Finantiën, de Aartsbisschop van Toulouse, zag met leedwezen, dat de Koning, op den raad der Ministers van Oorlog en Marine, de Heeren de ségur en de castries, besloten had, de Staten van Holland (bij ségur verkeerdelijk Staten Generaal genoemd) tegen den Stadhouder bij te staan. Hij vreesde, dat de reeds zeer groote nood der geldmiddelen, die twee jaren later de Omwenteling voortbragt, door dien oorlog nog verdubbeld zou worden, en het Rijk dezen schok niet zou doorstaan. Tot dat einde bediende hij zich van een zonderling middel. Een der Ministers, de deugdzame malesherbes, was door den Koning (dien hij ook in zijn laatste regtsgeding bijgestaan heeft) bijzonder

[p. 244]

geacht; doch hij had het zwak, van, wanneer hij eenmaal aan den praat was gebragt, moeijelijk te kunnen eindigen; hij wist ook zeer goed te spreken, en men hoorde hem gaarne. Nu wist de Aartsbisschop, zoo dikwijls de Ministers van Oorlog en Marine den Koning het bevel tot verzameling van het leger bij Givet en de aanwijzing der daartoe noodige fondsen ter onderteekening bragten, in den Raad der Ministers, met veel beleid, eene vraag aan malesherbes nopens vroegere gebeurtenissen van dien aard op te werpen, waarin deze bij uitstek bedreven was. Dan begon hij terstond te vertellen. Vergeefs wilden de beide Ministers hem storen: de Koning bleef met aandacht luisteren; de tijd verliep, en de zitting werd uitgesteld. Zoo ging het vier zittingen, dat is veertien dagen, lang. Dit was juist het beslissende tijdstip. Van dat uitstel maakte brunswijk gebruik. De Aartsbisschop stond zeer vreemd op te zien, toen hij hoorde, dat de Pruisen reeds te Utrecht, Gorinchem en in den Haag waren, en voor Amsterdam stonden; terwijl de Stadhouder door Hollands Staten was teruggeroepen. Toen was het natuurlijk te laat.