Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1828

Merkwaardige Tafereelen van Egypte en Italië. Door een' Britsch Oud - officier. Naar den tweeden Druk, uit het Engelsch. Te Delft, bij de Wed. J. Allart. 1827. In gr. 8vo. VIII en 413 bl. f 3-75.

Het moge waar zijn, dat de landen, van welke de ongenoemde Schrijver deze Tafereelen heeft opgehangen, reeds veelmalen bereisd en beschreven zijn; het werk, dat hier wordt aangekondigd, is daarom echter verre van overbodig te

[p. 392]

wezen. ‘Ik schreef niet (Voorrede, bl. V, VI.) voor den geleerde, den man van wetenschap, den kunstenaar, noch voor den lezer van algemeen uitgebreide kennis. Mijn nederig doel bepaalt zich tot de afschildering van hetgene ik zag - tot de mededeeling van den indruk, welken het op mij maakte, om genoegen en voldoening te geven aan die lieden van verstandelijken smaak, welke in andere oorden der wereld verspreid gevonden worden, en even zeer zonder aanmatiging, en even ligt tevreden te stellen zijn, als ik zelf.’

De nederige Schrijver is, ja, Engelschman, wien het goede in zijn vaderland tot maatstaf dient, om alles daarnaar af te meten, maar wien de oogen toch niet altijd gesloten zijn voor het verkeerde bij zijne landgenooten. In dit zijn gedrag munt hij boven vele Eilanders uit, die nergens dan in Engeland iets goed vinden, en wier aanmatigingen voor vele lezers niet zeer aangenaam zijn. Hij schetst, nu en dan zeer gelukkig, de karakters van merkwaardige personen, en maakt daardoor juist dit zijn geschrift te meer belangrijk.

Volgens eigene getuigenis (bl. 220) is hij niet in staat Grieksch te lezen, en gaat het ontcijferen van data en namen op oude verroeste penningen, of het lezen van half uitgesletene opschriften op bouwvallige muren, hem slecht van de hand. Ook verklaart hij geen kenner te zijn der Italiaansche schilder- en dichtkunst. Maar hij toont, zonder dit opzettelijk te zoeken, zijn geloof in- en eerbied voor den Bijbel (bl. 113, 4), zijne zachtmoedigheid in het beoordeelen van anderen (bl. 171), zijne Christelijke belangstelling in het lot der Grieken (bl. 205). ‘Ik begrijp niet, hoe de Engelschman, die vrij is, of de Christen, die eenen Bijbel heeft, zijn gebed kan doen, terwijl hij aan de Turksche wapenen voorspoed toewenscht. - Maar ‘de Griek is wreed,’ zeggen velen - de wraak eens gekastijden slaafs is altijd wreed; ‘hij is arglistig en vol bedrog’ - de list is het wapen van eenen slaaf. ‘Het staatkundig evenwigt wordt door de Halve Maan in stand gehouden; het is ons belang, dat de Ottomannische Porte in magt en sterkte regere’ - verga de gedachte!’

Overal openbaart zich de Schrijver van eene gunstige zijde. Juist daardoor stellen wij met regt belang in hetgeen hij meldt van den indruk, dien alles op hem gemaakt heeft. Dit is reeds aanprijzing van hetgene ons hier geleverd wordt. Onze Lezers, die een nuttig onderhoud verlangen, mogen zich,

[p. 393]

door de lezing van het werk zelve, hiervan nader overtui gen.

Wij kunnen den Schrijver niet volgen op zijne reize, welke hij op den 26sten December 1822 in een Arabisch vaartuig van Bombay aanving, en op het einde van het volgende jaar met de stoomboot van Calais volbragt. Behalve het merkwaardige, dat ook voor anderen nog blijft te beschouwen, heeft hij gebruik gemaakt van hetgeen hij bijzonder kon gadeslaan; de lijkdienst voor Paus pius VII te Napels, bl. 262; de krooning van Paus leo XII te Rome, bl. 306. ‘Hij (leo) wordt ook gezegd vrij van eenige zware (grove) vooroordeelen te zijn, maar meer een man van de wereld, en voor het werkdadig bestuur, dan de eerbiedwaardige oude monnik, welken hij is opgevolgd.’ Indien deze schets juist is, dan heeft leo XII met den Xden van dien naam eenige gelijkheid. Ook zag de Schrijver den Hertog van angoulème zijne intrede in Parijs doen in staatsie of zegepraal, of hoe het genoemd moet worden, bl. 411. Dit alles geleek meer naar eene lijkstaatsie, dan naar de inhaling eens terugkeerenden overwinnaars. Het karakter van mehemed - ali, Onderkoning van Egypte, onder diens armoedige onderdanen geschetst, (bl. 78) verschilt veel van de gunstige teekening, door beobachtende Christenen en onbesnedene Turken niet naar het leven vervaardigd. Met den zoo hooggeroemden Pacha van Egypte was de Schrijver niet bevredigd, door een bezoek bij hem afgelegd, bl. 158, noch door het zien van zijn zoogenoemd Instituut, bl. 183. Hetgeen men in de verte ziet blinken, wordt, in de nabijheid beschouwd, niet altijd goud bevonden. Dit is waar van den Egyptischen Satraap.

Het boek, dat wij aankondigen, rijst in waarde, hoe meer men het van nabij beziet. Dit kan men van alle menschen en boeken in waarheid niet zeggen.