Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1828

[p. 317]

Boekbeschouwing.

Bijbel voor de Jeugd. Door J.H. van der Palm. XVIIde Stuk. Te Leyden, bij D. du Mortier en Zoon. 1827. In kl. 8vo. 244 Bl. f 1-20.

Aan het slot onzer korte recensie van het XVIde stuk des Bijbels voor de Jeugd merkten wij de hoop op van een vervolg der zestien stukken, welke een zeker geheel uitmaken; en bij die gelegenheid uiteden wij den wensch, dat de Heer van der palm, deze niet gemakkelijke taak (de geschiedenis der Joden sedert hunne wederkomst uit de Babylonische ballingschap tot op de geboorte van jezus) op zich nemende, dezelve met zijne gewone bevalligheid, en tevens met de noodige juistheid, volvoeren mogt. Aan die hoop begint de geachte Schrijver met het onderhavige stukje te voldoen; en dat hij in hetzelve ook aan het eerste gedeelte van onzen wensch voldaan heeft, dit behoeft geen het minste betoog. De bevalligheid, toch, is den man zoo natuurlijk geworden, dat hij, van der jeugd af aan, en onder het opzigt van een' smaakvollen Vader, zich daarop toegelegd hebbende, zich van dezelve eene gewoonte heeft gemaakt, en mogelijk niet dan met moeite onbevallig zou kunnen schrijven. Doch, of in dit stuk even zeer aan het andere gedeelte van onzen wensch, betreffende de noodige juistheid, voldaan zij, dit zouden wij niet even stellig durven verzekeren, zonder, misschien, gevaar te loopen van door den eenen of anderen, der zake kundigen, lezer gelogenstraft te worden. - Wij erkennen echter gaarne, dat dit gevaar niet groot is. De meeste lezers worden door den stijl van den Heer van der palm, als door eenen zachtvlietenden stroom, medegevoerd; en de begaafde man heeft, door zijnen smaak en door zijn vernuft, iets onwederstaanbaars en wegslepends. Ook begrijpen wij, dat iemand, die, sedert vele jaren, met groo-

[p. 318]

ten roem, Hoogleeraar in het Oostersch aan de eerste Hoogeschool geweest is, en dus met allen grond gerekend wordt volkomen in de geschiedenissen en oudheden der Joden ervaren te zijn, bij zijne lezers een onbepaald vertrouwen heeft. Met dat al, en hoezeer men eene grondige geleerdheid, met eene ongemeene gave van oordeel gepaard, aan den beroemden van der palm niet kan ontzeggen, zonder hem het grootste onregt te doen, is het toch opmerkelijk, dat hij zijne neiging tot aangenaam en bevallig schrijven meer dan eens, bijzonder in zijnen Bijbel voor de Jeugd, zoo zeer heeft aan den dag gelegd, dat een geoefend en onpartijdig lezer welligt op het vermoeden zal komen, of hij niet somtijds wat te veel aan die neiging hebbe botgevierd, zoodat zijne genie en vlugheid hem nu eens tot onnaauwkeurigheden hebben doen vervallen, dan weder het een en ander hebben doen overslaan, hetgeen, volgens zijn eigen plan, van belang geweest ware te ontwikkelen. Recensent althans, hoezeer de uitstekende talenten des Hoogleeraars bewonderende, heeft, bij de lezing der vorige stukken van zijn bevallig en nuttig Bijbelwerk, het gemelde vermoeden somtijds bij zich voelen opkomen, en eenige, zoo hij meent, gegronde aanmerkingen aan het publiek, vrijmoedig en bescheiden, voorgedragen.

Wat nu het onderhavige stuk betreft, wij zullen die plaatsen niet opgeven, waar wij van den beminnelijken Schrijver meenen te moeten verschillen, maar ons vergenoegen met eenige bedenkingen te maken op zoodanige plaatsen, waar hij, naar onze gedachte, zich minder getrouw aan zijn plan heeft getoond. - Volgens de Inleiding, namelijk, op dit stukje, bl. 5, was zijn voornemen, de geschiedenis der Joden van daar af, waar de Bijbelsche berigten eindigen, tot op de dagen des Nieuwen Verbonds, in een beknopt overzigt voor te dragen. Daaruit zou men, ten minste, ontwaar worden, wat de natie, gedurende dit tijdsverloop, merkwaardigs is overgekomen; en hoe zij, na vele lotverwisselingen, in dien toestand is geraakt, waarin wij haar, ten tijde der

[p. 319]

prediking van jezus en van zijne Apostelen, aantreffen. Daar nu uit den ganschen aanleg van zijn Bijbelwerk, zoo wel als uit den aard der zaak zelve, blijkt, dat niet alleen de politieke, maar ook de godsdienstige en zedelijke toestand der Joden, ten tijde van christus, kan gerekend worden bedoeld te zijn, hebben wij, in die vaste overtuiging, het stukje aandachtig doorgelezen; doch wij vonden, dat de Schrijver wel den politieken toestand dier natie vrij uitvoerig heeft voorgedragen, wanneer men de ruimte van het tijdvak en de bekrompenheid van een klein boekdeeltje met elkander vergelijkt; ja, tot onze verwondering, somtijds fabelachtige vertelfeltjes met zekere uitvoerigheid heeft geboekt, die beter overgeslagen waren geweest (men zie b.v. bl. 52-54 en bl. 59-62); maar, daarentegen, hoe weinig vindt men van den godsdienstigen en zedelijken toestand der Joden! Hier en daar iets in het voorbijgaan aangestipt; doch niets, tot leering en stichting der jeugd, behoorlijk ontwikkeld. Zeer oppervlakkig wordt, bl. 32, 33, van de Synagogen melding gemaakt, en geen enkel woord gezegd van hetgene de Joden door de boeken der Profeten verstaan; even alsof het algemeen bekend ware onder de Christenen, dat de Joden daaronder ook de oudere geschiedkundige boeken, behalve de Wet, of de vijf boeken van mozes, begrijpen, als zijnde, volgens hun gevoelen, door Profeten geschreven. Ook zou het niet ongepast geweest zijn, de aandacht der weetgierige jeugd des te meer op de Joodsche Synagogen, en op de wijze der Godsdienstoefeningen, welke aldaar in gebruik waren, te bepalen, daar het zeker is, dat althans de eerste Christenen zeer veel daarvan overgenomen hebben. - Op vele plaatsen wordt, in dit stukje, van verbastering in den Godsdienst en van zedebederf gesproken; dan de hoofdoorzaak van die verbastering en van dat bederf wordt nergens opgespoord. De Schrijver heeft, namelijk, in de laatstvorige stukjes verzuimd, de groote verandering in het gedrag der Joden na de Babylonische ballingschap te vermelden; gelijk wij, bij vorige gelegenheid, hebben opgemerkt. Had hij nu,

[p. 320]

ter geschikte plaatse, ten nutte zijner jeugdige lezers, doen zien, hoe de Joden, die altijd zeer zinnelijk waren, te voren zinnelijke beelden verkozen boven den onzigtbaren God, - nu, door de zinnelijke en gevoelige straffen van hun overmeesterd vaderland en van hunne ballingschap ten sterkste getroffen, en daardoor van het nadeelige hunner voormalige afkeerigheden ten volle overtuigd, in een ander uiterste vervielen, en aan eene blinde opvolging van uiterlijke en zinnelijke Godsdienstplegtigheden zich geheel overgaven, dan had hij zichzelven de behandeling van den godsdienstigen en zedelijken toestand der Joodsche natie, vóór de komst van jezus, veel gemakkelijker gemaakt. - Mogelijk zal de Hoogleeraar, in een volgend stukje, dit verzuim, zoo veel doenlijk is, herstellen, en dan meteen iets meer zeggen van de verschillende sekten der Joden. Althans wij wenschen het.