Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1827

Naauwkeurig verslag wegens olijven en zekere zelfstandigheid, op den 24 augustus 1826 te Pompeji ontdekt.

In het Koninklijk Museum te Napels zijn, gelijk bekend is, spijzen en vruchten van allerlei soort voorhanden, welke, sedert de ontdekking van het, ten jare 79 na christus' geboorte, door eene aschuitwerping van den Vesuvius, bedolvene Pompeji, uit deszelfs schoot zijn aan het licht gebragt. Maar de verwoestende gebeurtenis, gepaard met de werking zoo veler Eeuwen, had van deze vruchten niets meer overgelaten, dan alleen derzelver gedaante; en zij zijn, zoo ons deze uitdrukking vergund zij, niets anders, dan Mumiën uit het Plantenrijk. Op den 24 Augustus laatstleden werd eene ontdekking gedaan, welke als het allerzeldzaamste voorbeeld

[p. 218]

van bewaring mag worden aangemerkt, dat ooit de wereld heeft opgeleverd, en dat ligt zou worden betwijfeld, bijaldien geene echte narigten en ontledende bewijzen hieromtrent de onmiskenbaarste zekerheid verschaften.

Er werden, namelijk, in de tweede tot de Fullonica (eene tot het wasschen van linnen bestemde openbare plaats) behoorende woning, in eene door zamenverbondene aarde gevormde ledige ruimte, vijf overeindstaande glazen flesschen gevonden; en men konde, zoo wel uit de gedaante dier ruimte, als uit de bijkans geheel vergane stukjes hout, waarin zich nog spijkers bevonden, ten duidelijkste ontwaren, dat dezelve in een houten kistje moeten zijn bewaard geweest.

Bij de in het Museum op den 28 October jongstleden te werk gestelde reiniging van de buitenzijde dezer flesschen bemerkte de Heer campo, Secretaris van dit Museum, in twee derzelven een donker voorwerp; en, de zaak naauwkeuriger onderzoekende, ontdekte hij, tot zijne niet geringe verbazing, in de eene flesch nog geheel onverteerde Olijven, en in de andere een dik vocht, hetwelk hem eene soort van ingelegde vischeijeren, of kuit, scheen te zijn.

Op ontvangen narigt beval de Koning, dar deze voorwerpen scheikundig onderzocht, en het overblijvende in glazen luchtledige cilinders, hermetisch gesloten, voor de nakomelingschap zoude worden bewaard; terwijl een gedeelte der Olijven zoo wel, als der andere onbekende zelfstandigheid, in de oorspronkelijke glazen, desgelijks luchtledig gemaakt en op gezegde wijze gesloten, moest worden gelaten. - Ziehier de woordelijke vertaling van het verslag van den, door de Akademie der Wetenschappen, met de ontleding der te Pompeji uitgegravene voorwerpen belasten Scheikundige, den Heer covelli:

‘De Olijven werden in eene vierhoekige glazen flesch met een' wijden mond gevonden.

De boterachtige zelfstandigheid was in eene cilindervormige vaas, met een' naauwen mond en een hengsel voorzien, besloten.

Onderzoek der Olijven. - Het glas, dat dezelve bevat, was van boven tot op de helft met volkanische uitwerpsels, assche en lapilla vervuld; de Olijven, omgeven van eene vette zelfstandigheid, bevonden zich in de benedenhelft. Zij hebben de grootte en gedaante van de gemeenlijk onder den naam van Spaansche Olijven bekende bijsoort. Aan eenige derzelven bevinden zich nog de stelen. De kern is niet zoo

[p. 219]

langwerpig als die der onze (Napelsche), maar meer gezwollen, en hare holten, of groeven, dieper. De kleur der Olijven is zwart, en vertoont hier en daar groene punten, welke, door een sterk vergrootglas beschouwd, naar de vlekken gelijken, die aan de bewerktuigde planten, bij derzelver overgang tot bederf, gezien worden. Naar de geloofwaardige getuigenis des Heeren campo, zouden deze punten door den invloed der dampkringslucht zijn ontstaan, die in weinige uren nadeeliger op de oppervlakte werkte, dan zoo vele Eeuwen, gedurende welke zij van dezelve verschoond bleef. Zulks is een bewijs, dat deze Olijven achttien Eeuwen lang het verderf hebben wederstaan, en, hoewel door de onderdanen van titus vespasianus ingezameld, niet meer verandering ondergingen, dan die in het vorig jaar onder francesco I zijn geplukt!

En inderdaad, deze Olijven der Oudheid zijn nog week en sappig. Zij hebben een' sterken, ransigen reuk en een' vettigen smaak, die op de tong eene scherpe, zamentrekkende prikkeling achterlaat. Zij zijn ligt en drijven op het water. In het zaadhuisje is nog het organische weefsel zigtbaar, hoewel deszelfs bestanddeelen die verandering hebben ondergaan, welke de werking van weinige maanden gewoonlijk te wege brengt. De kern is hard en slechts met veel moeite te klieven. Hetgeen echter nog meer verwondering baart, is, dat men aan derzelver binnenste vrucht, of amandel, zelfs nog het huidje en het perisperma ontwaart.

Het olieachtig gedeelte, hoewel nog slechts in geringe hoeveelheid voorhanden, maar op het zorgvuldigst gewonnen, werd geheel in oliezuur (acido oleico) en mergel veranderd bevonden, welke de onmiddellijke grondbestanddeelen onzer vaste oliën (olei spissi) zijn, wanneer dezelve met zuurstof opgelost worden, en de grondstof onzer zeep vormen. Dezelfde scheikundige werking grijpt met de oliën plaats, welke een' tijdlang aan de lucht worden blootgesteld; waaruit volgt, dat een tijdperk van achttien Eeuwen de grondbestanddeelen dezer olie niet vernietigd, maar zich bepaald heeft tot het daarstellen van die veranderingen, welke de lucht in het korte tijdsbestek van weinige maanden veroorzaakt.

De vette zelfstandigheid, in welke de Olijven liggen, is geelbruin, week als boter, heeft een' sterken, ransigen reuk, smet het papier even als de vette oliën en vette zelfstandigheden, en smelt bij eene matige warmte. Zij brandt met eene schoone witte viam, welke niets anders dan kleine

[p. 220]

witte aschvlokjes achterlaat, die een zachte adem wegblaast. Verbonden met de loogzouten, geeft zij zeep. Overgehaald in eene geslotene retort, ontwikkelt zich koolzuur waterstofgas, azijnzuur, koolzuur, zuurstofhoudend koolstofgas, en er blijft koolstof achter. Onderzocht naar de Chevreulsche methode, vindt men in deze zelfstandigheid eene groote hoeveelheid olieachtig zuur, eene kleine dosis mergelzuur, voorts een bestanddeel, zweemende naar de zoete grondstof der vaste olien, maar evenwel zoo zeer van dezelve verschillende, dat men hetzelve als een nieuw produkt kan aanmerken, en eindelijk eene geringe hoeveelheid aarde, welke veelligt van de volkanische assche oorspronkelijk is, waarmede de bovenste helft der flesch was vervuld.’

‘Onderzoek der boterachtige zelsstandigheid in de vaas. - Deze is veel weeker dan de vorige, heeft eene groengele kleur, een' sterken, ransigen reuk, en is vol ronde ligtgraauwe ligchaampjes, welke naar vischeijeren, of kuit, gelijken; hetgeen echter, zelfs door het mikroskoop, niet stellig te beslissen is. Deze zelfstandigheid is, voor het overige, volkomen overeenkomende met die, waarin de Olijven liggen. Zij bestaan uit dezelfde beginsels; alleen met dit onderscheid, dat zij meer olieachtig zuur en eene grootere hoeveelheid dier zelfstandigheid bevat, welke zich niet juist laat bepalen, en der zoete grondstof der vaste oliën eenigermate gelijkvormig is. Het schijnt, dat zij oorspronkelijk niets anders dan olijvenölie, gemengd met eene veeleer plantaardige dan dierlijke zelfstandigheid, is geweest, dewijl zich bij derzelver overhaling geen stikstof vertoonde.’