Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1827

De Hertogin de la Valiere, of de Levensgeschiedenis van eene der Minnaressen van Lodewijk XIV. Naar het Fransch van Mevrouw de Genlis. Volgens de tiende Uitgave. Te Amsterdam, bij J.C. van Kesteren. 1826. In gr. 8vo. 392 Bl. f 3-:

De tiende uitgave eener levensgeschiedenis van eene h...! Of de Hollandsche vertaling ook zoo vele uitgaven beleven zal? - Maar, Mevrouw de genlis (en wie kent de kieschheid dezer Dame niet?) leende aan dit werk haren geest en hare pen. - Dat mag zijn, lezer! en, het moge dan minder naar de mode zijn, maar wij vertrouwen, dat menig echt vaderlandsch meisje, op het zien van den titel alleen, bij al den naam van Mevrouw de genlis, het boek ongelezen en met verachting ter zijde legt. - Maar, Mijnheer, eene maitresse is immers geene h...? - Recensent vindt hier weinig verschil, en zag gaarne, dat iedere bijzit, hetzij dan van een' boer of een' edelman, haren ouden naam behouden had; en het doet hem groot genoegen, dat de beschaafde en goedonderwezene middelstand, in ons oude vaderland, hierin met hem tot nog toe instemt. - Maar, een Koning, die geene vrije keuze heeft bij zijn huwelijk, maakt toch onderscheid? - Zeer weinig of liever niets bij ons, die overspel overspel en schandelijk noemen, al wordt het ook door eenen Koning bedreven; gelijk het ook alzoo gehouden wordt bij dien God, die gezegd

[p. 305]

heeft, dat Hij hoereerders en overspelers (zonder dat daarbij de Koningen uitgezonderd worden) oordeelen zal. - Maar, deze Koninklijke bijzit had en deed veel goeds. - Dit verontschuldigt de ondeugd niet; en, al ware dat goed stichten haar doel geweest, wij verfoeijen den stelregel, dat het doel de middelen heiligt. - Maar, zij werd verleid. - Minder dan men denkt, wanneer haar eigen verhaal hier waarheid is; en daarbij, zij werd ook gewaarschuwd. - Maar, zij was zoo jong en onervaren. - Hoe menige h... kan dit zeggen met hetzelfde regt, en werd door meerdere behoefte en ongeluk, na den eersten stap tot de ondeugd, tot het voortgaan als 't ware gedrongen! - Maar, zij moest toch altijd worstelen tegen haar geweten en hare eigene betere beginselen. - Vermindert het de schuld, als men het geweten op den mond klopt? - Maar, zij had berouw en deed welmeenend boete. - Niet alzoo, vóór dat de Koning haar ontrouw was, en zij niet meer voldoen kon aan zijne lusten; en hoe veel deed niet de spijt tot hare vermeende bekeering en boete! Het eindelijk heiligste kloosterleven kan, in ons oog, geene vroegere en opzettelijk aangehoudene ondeugd vergoeden. Ook in haar laatste gesprek met den Koning vinden wij overdreven gevoel, bijgeloof, en ook toen nog het niet geheel uitgebluschte vuur eener verbodene liefde. Of voelt men die voor het minst niet, bij haren uitroep, toen de Koning vertrokken was: ‘Het is dan gedaan! ik zal hem niet dan in de eeuwigheid terugzien. Het is alsof het gansch heelal zich aan mijne voeten vernietigt. Alvorens ik de wereld heb verlaten, bestaat er geene wereld meer voor mij. Alle beguichelingen, alle vermaken, alle hoop is dan voor mij verloren! De waarheid alleen blijft mij bij, en, hoe gestreng dezelve ook moge wezen, zij is mij dierbaar, en zij biedt troost aan voor dengenen, die haar waarlijk zoekt; zij is alleen verschrikkelijk voor misdadigers, die in hun kwaad blijven volharden.’ Zij stond op, en, hare oogen op hare doodkist vestigende, zeide zij: ‘Alle menschelijke wederwaardigheden zullen daar een einde nemen... nog eenige oogenblikken, en een duurzame vrede zal mijn deel zijn.’ Voor het overige hebben wij waarlijk medelijden met de jeugdige en onervarene, die echter zelve hare oogen voor de verleiding digtsloot, aan een' misdadigen hartstogt toegaf, en daarin jaren aaneen volhield, tegen haar beter gevoel. Gesteld, hare geschiedenis en leven is juist zoo,

[p. 306]

als het hier beschreven wordt, dan verdient zij zeker medelijden en beklag; maar wij nemen toch niets van het hier boven door ons zoo sterk gezegde terug, en wij verlangen, dat men iedere bijzit en overspeelster wederom den naam geve, dien zij verdient, als van ouds, en dat zij en de overspeler niet met zoo veel toegevendheid, of zelfs achting, behandeld worden, als thans wel eens opgemerkt wordt, en soms ook door anderzins zedige en kiesche Dames geschiedt. De verschooning der ondeugd, zelfs in de benaming, stichtte, meenen wij, weinig goeds; en Mevrouw de genlis deed verkeerd, de ondeugd hier in een zoo bevallig kleed te brengen voor het publiek. Wij vreezen, dat de naam der schrijfster eene te sterke aanbeveling worden kan; en alhoewel haar geschrijf geenszins ten doel heeft, om onkuischheid en echtbreuk uit te lokken en aan te moedigen, zoo moeten wij iedere opvoederes en moeder, die dit boek bij hare dochters vindt, wijsheid toewenschen en voorzigtigheid aanraden.