Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1827

Redevoeringen en Dichtstukken van Jacobus Kantelaar, verzameld en met eene Lijkrede op denzelven uitgegeven door Matthijs Siegenbeek. Te Haarlem, bij de Erven F. Bohn. 1826. Met het Portret. In gr. 8vo. VIII en 349 bl. f 3-60.

Het is geene volledige verzameling der schriften van kantelaar, welke ons in dezen bundel wordt aangeboden, maar slechts eene keuze uit dezelve, voornamelijk geschikt om zijne gedachtenis als geleerd en staatkundig Redenaar levendig te houden. En waarlijk, de achtingwaardige man,

[p. 259]

die door de stormen der Omwenteling uit zijnen engen kring van Christenleeraar eensklaps op het groote tooneel onzer Staatsvergaderingen geplaatst werd, en in alle betrekkingen steeds gematigdheid en verdraagzaamheid met al de kracht eener onopgesmukte en toch treffende welsprekendheid verdedigde, verdiende deze hulde, hem door zijnen veeljarigen vriend, den hoogverdienstelijken siegenbeek, toegebragt. Eenvoudigheid en kracht, helderheid en orde zijn de kenmerkende trekken van kantelaar's talent als Redenaar; gelijk rondheid en matiging, zucht voor de vrijheid en liefde tot het vaderland, zedelijkheid en onbaatzuchtigheid hem als Mensch en Burger onderscheidden. Zulk eenen man hoort men gaarne, hetzij hij, gelijk in dezen bundel, redent over den invloed der ware verlichting op het lot der Vrouwen en het Huwelijks geluk, hetzij hij aantoont, dat onkunde de bron is van onverdraagzaamheid, of eene sierlijke Lofrede houdt op den laatsten van het geleerde geslacht der schultensen, hetzij hij, eindelijk, in onze Staatsvergaderingen, zich met kracht verheft tegen het afvorderen van politieke geloofsbelijdenissen, of zich met ijver verklaart voor de geheele afscheiding van Kerk en Staat. Zeker dragen zijne stukken, op sommige plaatsen, de duidelijkste blijken van den geest des tijds, in welken zij werden uitgesproken. Zoo verdiept hij zich, in de eerstgenoemde Redevoering, geheel in den hersenschimmigen droom van de oorspronkelijke gelijkheid der menschen, en van de goudeeuw, die op aarde bloeide, zoo lang die gelijkheid bestond; en waarlijk, thans, nu dat zoo dikwijls met geestdrift uitgesprokene woord, door in onbruik te geraken, eenigermate deszelfs tooverkracht voor onze ooren verloren heeft, glimlagchen wij om die dweeperij, meer eenen Dichter dan eenen Staatsman voegende, en zegenen de ongelijkheid der menschen, door welke alleen de maatschappijen kunnen bestaan; terwijl wij ons verhoovaardigen op dat hooggeschatte erfdeel, ons door de omwentelingen nagelaten, de gelijkheid van allen voor de wet. Maar ook daar, waar de geest eens door stormen beroerden tijds uit hem spreekt, blijven wij den Mensch, den Burger beminnen, die ook toen altijd het spoor der zedelijkheid en gematigdheid betrad.

Het is jammer, dat wij in dezen bundel ook geene meerdere proeven vinden opgenomen van kantelaar's talent

[p. 260]

voor de poëzij; men zoude hem dan niet slechts als Redenaar, maar ook als Dichter hebben kunnen leeren kennen. De niet zeer beleefde weigering van den Heer immerzeel, dien monopolist onzer poëzij, heeft het daartoe opgevatte plan verijdeld. Intusschen heeft siegenbeek gedaan, wat hij konde, om deze gaping aan te vullen, en hij deelt ons een aantal brokstukken uit de dichtwerken zijns vriends mede, verrijkt met zijne oordeelkundige aanmerkingen. Maar kantelaar was zeker grooter Redenaar dan Dichter; ofschoon hij, vooral in zijnen Lierzang aan schimmelpenninck, getoond heeft, geenszins aan den voet des zangbergs te kruipen, maar denzelven integendeel een goed eind wegs te zijn opgeklommen. Ook zijn bekend dichtstukje op den dood van een kind:

Zoo lang een eik in 't woud
Zijn kruin omhooge houdt, enz.

getuigt van zijnen aanleg, en van zijn meesterschap in de behandeling onzer taal.

De Lijkrede van siegenbeek, welke deze verzameling zoo gepast besluit, is in den eenvoudigen, maarsierlijken trant, welke dezen geoefenden Schrijver eigen is, en schiklert ons klaar en helder de verdiensten, deugden en goede hoedanigheden van kantelaar, als Mensch, Burger, Staatsman, Geleerde, Redenaar en Dichter. In de laatste betrekking is hij misschien wel wat hooger gesteld, dan de gestrenge kritiek toelaat; doch den Schrijver eener Lijk- en Lofrede is eene kleine overschatting niet ten kwade te duiden.