Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1826

Lofspraak op Willem I.

Dat de Gauler op zijnen hendrik roeme, de Brit zijnen alfred verheffe, de Zweed boge op zijne gustaven, en de Rus op zijnen peter: ik noem den Grondlegger van onze Vrijheid, en Neêrlands glorie streeft die allen te boven.

Ja, eerste willem! gij waart groot. Gij kunt deelen in de gunst van den magtigsten en rijksten Monarch der wereld, en versmaadt dezelve, om de zaak van eene dengdzame, doch diepvertrapte natie, wier grondgebied slechts een stip op den aardbodem beslaat. Gij doet meer. Door het dreigend gevaar naar vreemden grond gedreven, offert gij uwe bezittingen vrijwillig op voor het heil van Nederland, uw troetelkind.

Als een andere epaminondas, treft en verrukt gij, door uwe belangeloosheid, het erkentelijk hart. Gij maakt u eenen doodvijand des Kastiljaans, niet alleen om uit uwe eigene beurze legers te scheppen, neen, maar ook om beroofd van vorstelijken schat te sterven!

Slechts bekrompene zielen durven beweren, dat kroon en schepter u op uwe moeijelijke loopbaan in de oogen blonken.

Hij, misschien de eenigste der stervelingen, die, bij het begin des opstands tegen Spanje, zich de mogelijkheid durfde voorstellen, om het juk des werelddwingers af te werpen; hij, die de onbillijkheid der landzaten jegens hem met de hoogste waarschijnlijkheid kon vooruitzien, en haar somwijlen, ter bevordering van 's lands heil, zelfs willens voedsel gaf, door schijnbaar met het geluk der ongelukkigen te spelen; hij, die het aanbod der oppermagte edelmoediglijk van de hand wees, omdat hij dezelve

[p. 569]

althans ondergeschikt rekende aan het heil van Nederland, en omdat hij de blaam van wederspanneling van zich wilde afweren; met één woord, die, uit staatkundige en zedelijke beginselen, den sterksten hartstogt bedwong; hij zou de wereld van zich hebben doen spreken, om, door stroomen menschenbloeds en niet dan spade, zich den weg ter opperheerschappije te banen?! -

Niet dan spade, zeg ik. Of hoe is het met dat schrander, doordringend en alles wegend verstand overeen te brengen, dat hij de grondlegging van Neêrlands Vrijheid zoude hebben aangezien als het werk van eenige weinige jaren?

Wie peilt de diepten zijner staatkunde?

Wie kon die aaneenschakeling van denkbeelden uitvinden, of slechts vatten, waardoor hij oorzaken en gevolgen aan elkander ketende? Wie kon de hulpmiddelen uitdenken, die zijn onuitputtelijke geest hem telkens aan de hand gaf? Wie kon met zoo weinig sprekens zoo veel zeggen, met zoo veel zwijgens zoo veel vertrouwen winnen? Wie verstond, als hij, de kunst, om zoo stil en verborgen en tevens met zoo veel kracht te werken? Wie kon, als hij, den berispelijken naijver van minder groote zielen in opregte hoogachting doen verkeeren? Wie, gelijk hij, zich hoeden voor kwaden schijn? Wie was zoo waakzaam, woog zoo voorzigtig zijne stappen, of liet minder op het toeval aankomen? Wie wist ooit met zoo veel achtbaarheid magtiger Mogendheden dienstbaar te maken aan de bevordering zijner oogmerken? Wie kon, als hij, zich voor hen verbergen, of belangwekkender voorkomen aannemen, zonder de regtvaardigheid te krenken? Wie was ooit gevaarlijker voor den Vorst, aan wiens bevelen hij onderworpen was, en daarbij meer verwijderd van meineed?

Hij kende zichzelven niet in zijne waarde, maar had het Nederlandsch karakter doorgrond. Deze kennis was het fondament zijner staatkunde.

Doch hij is meer dan staatsman: ook aan de spitse der legerbenden staat hij op zijne plaats. Hij snelt herwaarts aan het hoofd zijner krijgsknechten, en - verbaast eenen

[p. 570]

alva! Niet des Hertogs duizendtallen, maar de waakzaamheid der helle verijdelt zijne stoute pogingen, of liever de hebzucht eener gehuurde krijgsmagt.

Zijn veruitziende geest wordt door geenen schok van het tegenwoordige aan het wankelen gebragt; zijn moed door geene teleurstelling of mislukking verwrikt, omdat hij die vooraf heeft berekend. Onder stroomen bloeds en rookende puinhoopen wast zijn moed, rijst zijne hope.

Wie bezat zichzelven als hij? Terwijl zich alles schijnt te vereenigen, om onzen naam van den aardbodem te verdelgen, denkt hij, in de stichting van Leidens Hoogeschool, aan den opbouw der wetenschappen. Verwonderlijke tegenwoordigheid van geest! Zijne standvastigheid is op Godsdienst gegrond; en daarom heeft hij niet kunnen wanhopen aan het welgelukken der goede zaak. Hij had een vast verbond gesloten met den Koning der Koningen; en onder de geweldige en schier onafgebrokene stormen, welke elken anderen het hart zouden hebben doen bezwijken, wacht hij met gelatenheid den doodelijken slag.

Deze heeft hem getroffen, en zijne laatste woorden zijn - een gebed voor Nederland!

e. molema.