Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1826

De Pietersberg, bij Maastricht.
(Medegedeeld door W.H. Warnsinck, Bz.)

Er is wel niets eigenaardiger, dan dat een reiziger van zijne ervaringen, ontmoetingen en gewaarwordingen aan anderen gaarne iets mededeelt: hij hernieuwt, door die mededeeling, de eenmaal gesmaakte genoegens, verhoogt en verdubbelt alzoo derzelver genot, en schenkt anderen, voor 't minst, het vermaak, in zijne genietingen te deelen.

Het aantal van reis- en plaatsbeschrijvingen is, sedert de laatstverloopene jaren, bijzonder vermeerderd; en hoogstmoeijelijk is het alzoo voor den later aangekomenen, iets nieuws te zeggen of te schrijven: dan, ofschoon de voorwerpen ter beschouwing dezelfde blijven, verschilt doorgaans de wijze, waarop zij door een ieder, elk naar zijne individualiteit, worden bezien; en deze verscheidenheid van zien en gewaarworden, bij de aanschouwing van dezelfde zaak door onderscheidene personen, kan de vrees voor het eentoonige bij de mededeeling aanmerkelijk verzwakken, zoo al niet geheel doen verdwijnen.

De berg bij Maastricht maakte dikwerf en bij herhaling een aanmerkelijk deel uit van de verhalen der reizigers, welke de tegenwoordige provincie Limburg bezochten, en de versteeningen, in denzelven, van tijd tot tijd, gevonden, schonken den Natuurkundigen niet zelden stoffe tot geleerde onderzoekingen. Ik wil evenmin de eersten naschrijven, als mij het oordeel over de uitspraken der laatstgenoemden aanmatigen; maar liever, aangaande dien zonderlingen berg, het een en ander mededeelen, hetwelk sommigen welligt eenige oogenblikken aangenaam zal kunnen bezig houden, in de veilige vooronderstelling, dat het plaatselijke van meergenoemden berg den lezeren van dit Tijdschrift, uit de bereids voor-

[p. 376]

handen zijnde beschrijvingen, overvloedig zal bekend zijn, en alzoo hiervan noch meerder, noch verder gewagende, dan mijn bijzonder oogmerk medebrengt.

Een eeuwige nacht en eene diepe, plegtige stilte schijnen met elkander het oppergebied gedeeld te hebben over die ontzaggelijke menigte van onderaardsche gangen, welke elkander, vier uren in de lengte en ruim twee uren in de breedte, doorkruisen, en waarvan het aantal reeds de honderdduizend te boven gaat! Deze stilte en duisternis waren voor mij echter niet zoo schrikwekkende, als mijne gespannen verbeelding mij dezelve vooraf geteekend had, en ik meende dit verschijnsel grootendeels aan het volgende te moeten toeschrijven: Vooreerst is de lucht, welke men hier inademt, bij uitnemendheid frisch, en, blijkens de ervaring der werklieden, die, weken achtereen, in dezen berg aan het uitgraven van steenen arbeiden, er eten, drinken en slapen, zeer gezond^(*): geene vochtige, dompige en duffe lucht, welke men gewoonlijk in onderaardsche gangen, holen en gewelven aantreft, wordt hier gevonden; en de droogte van grond en wanden verbant het gewone denkbeeld van eene onderaardsche doorgraving. Ten andere geeft de ligtgele kleur van den bergsteen aan het geheel geen onbehagelijk voorkomen; terwijl de staande wanden, welke het ligchaam des bergs onderschragen, door regelmatige uithakkingen, eenigzins het voorkomen hebben van ligtgeel-houten kisten, van verschillende grootte, ordelijk opeengestapeld; zoodat men zich alzoo vaak verbeeldt, in een groot magazijn zich te bevinden, daar men hier niets aantreft van hetgeen doorgaans, in andere onderaardsche gangen, door vaalheid van kleur en somberheid van aanzien, min aangename gewaarwordingen verwekt. Ten derde treft men in grotten, holen en bergspleten dikwijls eene menigte van insekten, hagedissen, padden en dergelijk zoogenaamd ongedierte aan; in den Pietersberg vindt men er gee-

(*) Deze arbeiders, van de wegen geheel onkundig, worden door een' bekwamen gids, die tevens opzigter is over de uitgravingen, des Maandags in den berg ter plaatse gebragt, waar het werk hen wacht, en worden des Zaturdags op gelijke wijze teruggehaald. De bewerkte steen, geschikt tot het zamenstellen van gebouwen, wordt zoo wel in den geheelen omtrek tot genoemd einde gebruikt, als in commissie naar Duitschland verzonden.

[p. 377]

ne; de slang zelve waagt er zich niet, en de wilde dieren, als vossen, bunsems en anderen, schijnen te vreezen, om in de eindelooze wegen en gangen te verdolen; het gevogelte, inzonderheid de uil, nestelt alleen maar aan de weinige in- en uitgangen, en laat het inwendige des bergs aan de vlijt en de weetgierigheid der menschen geheel over. Eindelijk bezoekt men den berg doorgaans in gezelschap, en altijd bij sakkellicht^(*); elk voorwerp wekt de aandacht, geeft stof tot aanmerkingen, vragen en antwoorden, en door dit levendig gesprek verdwijnt de stilte, welke hier anders, voor den eenzamen, huiveringwekkende zijn moet.

Zonderling is de versteende boomstam, aan het gewelf van een' der gangen (doorgaans van 24 à 30 voet hoog) vrij en zigtbaar geworden; vooral wegens het zuiver en verfrisschend water, hetwelk, in eenen uitgehoolden steen, al druppelend nedervalt: Koningen en Vorsten hebben daarvan eene teug gedronken; en deszelfs koelte en helderheid noodigen den reiziger uit, het voorbeeld van de grooten der aarde te volgen.

De talrijke bezoeken schonken, de tijden door, het aanwezen aan de duizende en tienduizende namen, met welke de wanden en pilaren des bergs zijn beschreven. Zoo nietig en weinigbeteekenend het op zichzelve schijne, bij het bezoeken eener plaats zijnen naam als bezoeker op te teekenen; zoo belangrijk is de beschouwing der lange reeksen van namen, waarmede deze berg voorzien is. Daar men gewoonlijk nederwaarts graaft, verhoogen zich de gewelven allengskens, en van afstand tot afstand naar boven ziet men de sporen, door wagenraderen, in vroegere tijden, achtergelaten^(†): dáár schreven vroegere bezoekers en vroegere geslachten, uit

(*) Zonder fakkellicht en een' bijzonder kundigen geleider is het allergevaarlijkst den berg te bezoeken: aan drie Kloosterbroeders kostte dit eenmaal, onder anderen, het leven. Zij hadden zich wel van licht voorzien; maar, een' geleider missende, geraakten zij, door het breken der koord, waaraan zij zich, als leidmiddel, vertrouwd hadden, het spoor bijster, en stierven den ijsselijken hongerdood! Met ontzetting bezag ik de plek, waar men hen had gevonden.

(†) De steen is in den berg zelven bijzonder zacht: aan de buitenlucht blootgesteld, verkrijgt hij eerst zijne vastheid en bruikbaarheid tot de einden, waartoe hij, als boven vermeld, bestemd is.

[p. 378]

vroegere eeuwen, hunne namen, en ik zag er met jaartallen uit de dertiende eeuw! Vrienden en vijanden, vreemden en naburen, grooten en geringen, geleerden en ongeletterden, levenden en dooden, allen waren eenmaal hier, en schreven hier, wie en wat zij waren. Ook de balling van St. Helena schreef hier eenmaal zijne naamteekening, - eene teekening, welke zoo vaak over het lot van rijken en volken besliste; dan, een Duitsch Officier heeft dezelve met zijn zijdgeweer uitgeschrabd. Een weinig verder en hooger heeft welligt deze of die oude bewoner dezer gewesten, in thans onleesbaar schrift, zijnen naam achtergelaten. Welk eene stoffe tot overdenking en bespiegeling! Eenmaal bekleedde elk, wiens naam men hier leest of niet leest, zijne plaats op het groot tooneel der aarde; eenmaal vervulde elk hunner eene voorname of ondergeschikte rol. Deze werd bekend, berucht, besaamd of beroemd; gene bleef, in zijnen stillen kring, vergeten van tijdgenoot en nakomelingschap, en kan welligt zijn handschrift in dezen berg alleen getuigen, dat hij eenmaal bestaan hebbe. Hier herinneren wij ons, met aandoening, eenen weldoener, elders, met ontzetting, eenen geesel des menschelijken geslachts. Het lang verledene plaatst zich naast het tegenwoordige; eeuwen verbinden zich aan eeuwen, geslachten aan geslachten; en de overtuiging, dat het kroost van later tijdperk de thans nog levenden onder de lang reeds ontslapenen tellen zal, doet, als 't ware, het verledene, het tegenwoordige en het toekomstige in één punt zamenvloeijen.

Verrassend en aangenaam tevens zijn onze gewaarwordingen, wanneer wij den berg verlaten. Reeds heeft de gids ons het einde van den onderaardschen togt aangekondigd, en tevens de fakkels uitgebluscht. Nog staan wij als omringd door de dikste duisternis; maar ginds, vóór ons, zweeft eene ligte schemering, gelijk aan het zachte licht der maan in een' helderen zomernacht. Wij gaan intusschen voorwaarts; en nu is het, als trad de dagbodinne aan de oostpoorte des hemels; nu valt het licht door meer verwijde openingen naar binnen, en de volle dag schijnt zoo even aangebroken. Wij treden eindelijk den laatsten ingang uit, en hoog staat de zon aan den wolkeloozen hemel. Verrassend is het geheele tooneel, hetwelk ons omringt. Wij zijn van den nacht tot den dag overgegaan; van het rijk des doods en der stilte tot het gebied des levens en der werkzaamheid.

[p. 379]

Wij bevinden ons aan de afhelling des bergs, in de nabijheid der overblijsselen van een oud, vervallen klooster, en eene gewone landherberg biedt ons eene welkome rust, onder het genot van eenige aangename ververschingen.

Heerlijk en wijduitgestrekt is hier het uitzigt: achter ons de groote Pietersberg, op deszelfs oppervlakte met akker aan akker prijkende; linksaf de stad Maastricht en derzelver vestingwerken; beneden, vóór ons, de kronkelende Maatstroom, zijnen statigen loop door de schoonste landouwen vervolgende: het uitzigt aan de overzijde der rivier vertoont een langzaam rijzend amphitheaten; weiden en beemden, velden en akkers, bosschen en bergen, alies staat daar vóór ons in het bekoorlijkst vergezigt.

Dan, het aanschouwen van al dit schoone belet de versche herinnering niet, tot den doorwandelden berg terug te keeren. Wij herhalen elkander de gemaakte opmerkingen en de medegedeelde bijzonderheden aangaande de bezochte plaatsen^(*); het genoegen, dat wij in die onderaardsche gangen genoten, en toch de blijdschap bij de eerste schrede in het vrolijke daglicht. En - onwillekeurig denken wij daarbij aan den vaak donkeren gang door dit leven, en het onbeneveld licht, dat, in den morgen der onsterfelijkheid, vrolijk zal aanlichten.

September, 1825.

(*) Eene fraaije Echo behoort hieronder inzonderheid geteld te worden. Zij baauwt zeer duidelijk de twee laatste lettergrepen der woorden na, en maakt, in dit duister, onderaardsch verblijf, eenen bijzonderen indruk. Wat wonder, dat onbeschaafde bergbewoners, in de vroegste tijden, onbekend met de eigenschappen des geluids, door zulke verschijnsels, op het denkbeeld van Berggeesten gekomen zijn?