Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1826

[p. 23]

Reis van één pond katoen.

De tijden zijn voorbij, dat de mensch, even als de plant, op dezelfde plaats ontlook, bloeide en stierf. Een geest van reisachtigheid heeft zich sedert eene halve eeuw van het menschdom meester gemaakt: men kan niet meer thuis blijven; en wie Londen en Parijs niet bezocht heeft, ja niet bijna zoo goed kent als zijne eigene vaderstad, wordt slechts als een halfmensch beschouwd. Maar men bepaalt zich niet alleen tot die vermaarde steden, waarheen de togten slechts snoepreisjes mogen genoemd worden Een burger van Calcutta, geboren aan den oever van den Teems, door verveling aangetast en door zijnen rijkdom gekweld, gaat jaarlijks, om verandering van lucht, naar de Kaap de goede Hoop, zonder zich te bekreunen over de stormen, die weleer vasco di gama deden beven. De Koning der Sandwich-eilanden komt met zijne vrouw naar Londen, om eene tooneelvertooning in Coventgarden of Drurylane bij te wonen. De Russen trekken regeiregt door Europa en Azië, om otters in Amerika te jagen. De Pandoeren houden schildwacht op de rotsen van Scylla en Charybdis; en men heeft de paarden dier Barbaren, welke aan den muur van China wonen, de schors der boomen van de Champs Elysées, te Parijs, zien afknabbelen. Hebben wij het niet allen beleesd, dat de Franschman, als een vliegende mercurius, van Caïro naar Madrid, en van Madrid naar Moscow snelde, even zoo gezwind, als voormaals zijn grootvader naar Rijssel of Straatsburg ging?

Maar al deze togten, uit zucht tot gewin, of eer, of nieuwsgierigheid ondernomen, zijn, wat derzelver gewigt, uitgestrektheid, of den invloed, dien zij uitoefenen, betreft, niet te vergelijken met het vervoer der voortbrengselen van een teeder en broos boompje. De uitgestrektheid der landen, waarheen de wol van den katoenboom verzonden wordt, is niet te bepalen, en de gedaanteverwisseling, die nijverheid en kunst haar geven, honderdvoud. Een dik boekdeel ware naauwelijks voldoende, om hare geschiedenis naar waarde te beschrijven; doch wij willen slechts in weinige regelen eene korte wegbeschrijving, uit een geacht Fransch tijdschrift ontleend, voor den gunstigen lezer te boek stellen.

Van duizende punten onzes halfronds worden jaarlijks naar de Britsche Eilanden en Frankrijk ongeveer 203 millioenen

[p. 24]

Fransche ponden katoen verzonden. In het jaar 1823 ontving Engeland 167,935,000 en Frankrijk 40,755,000 van die ponden. Deze invoer had eene waarde van 250 millioenen francs, en onderstelt een woud van 1664 millioenen katoenboomen, bedekkende eene uitgestrektheid gronds van 422 vierkante mijlen. De 806,000 balen, welke deze massa uitmaken, door de hoogstmogelijke kracht van zamendrukking ineengeperst, geven een minimum van 161,000 tonnen, welker transport eene vloot van 1600 schepen vooronderstelt. Deze schepen, naast elkander geplaatst, zouden een veld van 55 mijlen beslaan, en..... Doch bepalen wij onze nasporingen tot het 208 millioenste gedeelte dezes onmeetbaren hoops.

Onder de 95 millioenen ponden katoenwol, welke de magazijnen van Calcutta ontvingen, was er één pondje, gekweekt in het landschap Delhi, en van de zoogenaamde langdraadssoort. Het was het eerste voortbrengsel van een boompje, dat welig tierde in eenen grond, sedert eeuwen met dorheid geslagen, doch nu door een besproeijingskanaal van 60 mijlen lengte in eene der vruchtbaarste landouwen herschapen. De planter, die het katoen had ingezameld, was een der vermaarde Bheels, weleer algemeen veracht om hunne rooverijen en wreedheden, en thans onder de regtschapenste en verstandigste der Indische landbouwers gerekend: dubbel bewijs voor het heilzaam vermogen eens staatsmans, om overal welvaart en verlichting te verspreiden, wanneer men, even als de Marquis hastings, groote zaken weet te bepeinzen, en groote talenten bezit, om ze uit te voeren.

Den oever der Jumna-rivier afzakkende, kwam ons pondje vervolgens in den Ganges, om verder naar de rijke hoofdstad der Britsche Indiën te geraken. Hier kon het vier onderscheidene bestemmingen ontvangen. Ware het naar China vervoerd geworden, dan had het verzonken onder de 100 millioenen ponden katoen, welke Engeland jaarlijks op de marke van Canton verkoopt, en voor welke het, gevoegd bij andere manufacturen, 25 millioenen ponden thee inruilt, aldaar voor 18 Fransche sous gekocht, en aan de verbruikers van het vasteland voor 60 uitgesleten. Hadde men het geladen op Amerikaansche schepen, dan zoude het een onmerkbaar deeltje hebben uitgemaakt van den invoer der vreemde produkten, welke aan de Vereenigde Staten eene jaarlijksche omzetting van 150 millioenen francs geven, zonder hierbij den verkoop hunner inlandsche voortbrengselen te rekenen. Naar Europa

[p. 25]

bestemd, kon het in de Fransche fabrijken hervormd zijn tot een dier tissus, welke de eer der tentoonstelling in de Louvre genieten mogen. Maar het werd naar Engeland verzonden onder de 200 millioenen ponden, die er elk jaar van de havens van Calcutta en Bombay worden ingevoerd, om verder de reis aan te nemen naar alle de deelen der bekende wereld, schatpligtig aan de Engelsche nijverheid.

Het enkele pondje dan, waarmede wij ons bezighouden, werd te Londen ontscheept, verzonden naar Manchester, in het Graafschap Lancaster, en aldaar, door eene der 300 vuurmachines dezer rijke en bevolkte stad, gesponnen. De volkomenheid dezer bewerking is zoo groot, dat men van hetzelve 380 strengen katoengaren, elk van 840 mètres, bekwam. Deze nu geven eene lengte van 294,000 mètres, of meer dan 75 mijlen, elk van 2000 roeden. Na deze herschepping werd het gezonden naar Paisley, in Schotland, in eene fabrijk, uit welke wekelijks 880,000 ellen geweven katoen verzonden worden. De slof, in welke het nu gemetamorphoseerd was, kwam vervolgens in het Graafschap Ayr, om aldaar eenige bewerking te ondergaan, en keerde toen op nieuw naar Paisley weder, om er gestreept te worden. Nog hield het reizen niet op. Om die stof geborduurd te krijgen, schikte men haar naar de werkplaatsen van Dumbarton, welker wederga, voor deze soort van handwerk, nergens elders te vinden is. Van daar vertrok het naar Rainfrew, om gebleekt te worden, en kwam toen ten derdenmale te Paisley terug, om er een nieuw fatsoen te ontvangen. Maar het was te Glasgow, dat het de laatste manipulatie onderging, en gereed gemaakt werd om verkocht te worden. Hier ingescheept, voer het naar Londen, om daar een stofje uit te maken aan den Colossus van den Engelschen wereldhandel!

Vier jaren waren er thans verloopen, sedert de Indische kwecker die vlokken van zijn boompje geoogst had, welke nu, door behulp van zeevaart, werktuigkunde, scheikunde, schilderkunst en graveernaald, in eene heerlijke stof, met de sraaiste kleuren prijkende, veranderd waren. Dit voortbrengsel uit het plantenrijk kon nu met tienvoudige winst over den onmetelijken Oreaan vervoerd worden.

Wat ware er van geworden, zonder de hulp van kunst en nijverheid? Veelligt niets anders dan eene logge, lompe pit, dienende ter verlichting van de slapeloos doorgebragte nachten van een' of anderen geleerde. Thans kon het strekken tot

[p. 26]

versiersel van de Sultane, die den Aziatischen dwingeland streelt, of tot een kleed van den Amerikaanschen Republikein. Thans zal hetzelfde Indië, dat het teelde, er duizendmaal de waarde, die het eertijds ruw had, voor besteden. Thans zal China zijn onwankelbaar verbodsstelsel te zijnen voordeele opheffen, en de mijnen van Peru en Mexico hare schatten voor hetzelve openen.

Maar door welken zamenloop van omstandigheden ontstonden die verbazende uitkomsten? Eerst moest het produkt van een teeder gewas eene ruimte doortrekken van 300 mijlen, om van de vlakten van den Indostan tot Calcutta te geraken; toen bij de 4000 mijlen over de zee gevoerd worden, om op de Britsche Eilanden te komen; vervolgens moest het daar eenen afstand van 310 mijlen asleggen, om, door middel van gegravene vaarten, ijzeren wegen en versnelde wagendiensten, aan deszelfs vervoer en gedaanteverwisseling meer dan 150 menschen te doen arbeiden! Nijverheid, kunde en vlijt moesten zich de wonderen der werktuigkunde eigen, en de kracht van het vuur, dat onbedwingbaarste en vernielendste aller hoofdstoffen, dienstbaar maken; door de vorderingen van scheepsbouw en zeevaart moesten Ganges en Teems in gedurige aanraking komen, en het rijk van den Mogol het eigendom worden van eene Maatschappij van handelaren, die deszelfs onvruchtbare landschappen, door taai geduld en onophoudelijke vlijt, in welige landerijen herschiepen, en deszelfs onhandelbare inwoners tot verlichte en beschaafde landbouwers en kunstenaars hervormden!