Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1826

[p. 666]

De jongste Dag, Oratorium. Gecomponeerd door Friedrich Schneider, Hertogl. Anhalt-Dessausche Kapelmeester. De Latijnsche en Hoogduitsche woorden in het Nederduitsch overgebragt door P.G. Witsen Geysbeek. Te Amsterdam, bij G. Portielje. 1826. In gr. 8vo. 22 Bl. f :-35.

Wij geven den Heer witsen geysbeek toe, dat het aan de Schilder, en Dichtkunst meermalen gelukt zij, het denkbeeld van een algemeen Wereldgerigt, met goed gevolg, zinnelijk voor te stellen, in den vorm van deszelfs aankondiging in de H.S.; doch hebben altijd nog tegen die zinnelijke voorstelling onze bedenkingen. In den Bijbel konde zeker dat laatste oordeel niet anders, dan, voor een groot deel, onder zinnebeeld worden voorgedragen; eene juiste voorstelling der gebeurtenis is en blijft wel boven het vermogen des sterfelijken; zelfs is de bepaling uiterst moeijelijk van hetgeen eigenlijke waarheid en van hetgeen oneigenlijke voordragt van de leere des Oordeels is in het N.V., en schadelijk was meermalen de verwarring van het een met het ander, en de letterlijke opvatting der uitdrukkingen, zoo dat de waarschuwing daartegen altijd noodig geacht wordt door elken verstandigen prediker, hoe zeer hem zoo wel zijn eerbied voor het Goddelijk gezag der H.S., als zijne gezonde uitlegkunde, wederhoudt van alles tot figuren te maken. Doch, dit zij zoo! Wij gunnen der Schilder- en nog meer der Dichtkunst de, echter behoedzame, zinnelijke voorstelling eener zoo heilige zaak, en althans niet minder aan de Toonkunst zij die toegestaan. ‘Zij had,’ zegt geysbeek, ‘dit onderwerp tot hiertoe onaangeroerd gelaten.’ Wij herinnerden ons hier een Muzikalisch Drama, uit de Oden en Gedichten van Mr. j.p. kleyn en Vrouwe a. kleyn, geb. ockerse, vóór 43 jaren vervaardigd, waaronder staat, dat het achter een scherm zoude moeten uitgevoerd worden, hetgeen ons echter niet bekend is gebeurd te zijn. Het kwam ons voor, dat we op dit stukje opmerkzaam moesten maken.

Het onderhavige Oratorium, bestemd, om, onder bestuur van den verdienstelijken g.h. broekhuizen, luisterrijk uitgevoerd te worden, is daartoe overgebragt, zoo als het nu het licht ziet, uit den Latijnschen en Hoogduitschen tekst. Misschien achten de lezers het vrij overtollig,

[p. 667]

dat geysbeek zegt, zich niet aan de begrippen van eenig Kerkgenootschap te hebben gehouden; anderen zullen dit eene vrij duistere verklaring noemen, alsof hier dan voorkomen moet, wat niet één Kerkgenootschap gelooft. Het verband hiertusschen met het werktuigelijke der poëzij, dat verontschuldigd wordt, ziet ook wel elk niet in.

Den oorspronkelijken tekst niet kennende, kunnen wij de overbrenging, als zoodanig, niet beoordeelen. Daarmede evenwel, dat hier de poëzij slechts de tolk was der hoogzwevende gedachten harer zuster, zoo als geysbeek in het voorberigt zegt, zelfs met het moeijelijke van het bewerken eens teksts naar de muzijk, laat zich het onvloeijende harer spraak niet verschoonen, in regels als:

Gscp straalt uit zijne oogen.
Wrhēid was ons verkregen loon.
Wij loven u, Gd! Ēeuwig goed. (enz. enz.)

of eene constructie als deze:

Met u den vloek te dragen

Volgt Satan u ter hel.

Het tegendeel van hetgeen geysbeek in de voorrede zegt, blijkt in het stuk. Hij heeft, namelijk, zich wel degelijk aan de begrippen van eenig Kerkgenootschap gehouden, voor zoo ver maria, de Moeder des Heeren, betreft. Zij is hier eene hoofdpersoon. De Hemelen loven

Haar met (en?) den Eeuwigen Zoon.

Zij roept voer de zondaars der aarde om

Genade den Eeuwigen aan.

Tot haar zingen gabriël, michaël, raphaël, uriël:

o Zachte maria! o Reine maria! U groeten de Heem'len met juichen; u huldigt in 't duister de dood!

Minder nog behaagde ons, dat met de aarde verloren gaat, wat daarop geboren is, behalve de van God uitverkorenen. Dit strijdt ook met de voorstelling van opgewekte verdoemden.

De Satan spreekt in dit stuk al heel onverstaanbaar. Ziet hier, tevens een uittreksel ter proeve, zijne taal, bl. 8, 9:

[p. 668]

 

Verdoemden! zwijgt!

 

Hetgeen ik in den scheppingsmorgen

 

Tot heil der menschen (?) stout bedacht,

 

En ondernam met moed en kracht,

 

Bleef voor uw kortziend oog verborgen.

 

Gaat heen!

 

o Scheppingsvuur, (?) dat mijne borst doorgloeit,

 

Dat uit het eeuwig Wezen is gevloeid!

 

Waarom wilde ik u in den mensch ontsteken?

 

Ontvlamd in schuldelooze min, (Hij?)

 

Blies ik zijn borst de zucht naar vrijheid in.

 

Verleiding sprak: straks was zijn moed bezweken.

 

Onzaalge waan, die mij daartoe bewoog,

 

Den mensch en mij tot ons verderf bedroog!

 

In vreemden glans zal slechts het aardsche pralen,

 

Met eigen licht mijn hoofd zich niet omstralen. (?)

 

Wee hen! zij zijn verloren!

 

'k Zie voor 't geregt hen dagen:

 

'k Moet billijk hen beklagen, (!)

 

In mijnen duistren hoek.

 

Ik had hen uitverkoren

 

Tot mijne heilgenooten, (?)

 

Maar thans met hen verstooten,

 

Wacht ik des Regters vloek.

En, op bl. 16:

Ja, volk! gij zijt verloren!

Gij, die, bij 't helder hemellicht,

Een blij genoegen smaakt!

Gij, die met een betraand gezigt

Den stillen nacht doorwaakt!

De lezer oordeele zelf! - Van de uitvoering van dit Oraterium, aan een weldadig doel gewijd, behoeven wij wel niets te zeggen. Zij is met algemeene en welverdiende toejuiching bekroond geworden.