Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1826

Werken der Hollandsche Maatschappij van fraaije Kunsten en Wetenschappen. VIde Deel. Te Leyden, bij D. du Mortier en Zoon. 1823. In gr. 8vo. 382 Bl. f 2-60.

Tot onze groote verwondering worden wij door den Redakteur gewaarschuwd, dat dit boekdeel, al vóór zeer lang aan ons toegezonden, nog onaangemeld is blijven liggen. Wij herinneren ons trouwens levendig, het destijds reeds met groote belangstelling en genoegen te hebben gelezen. Maar misschien waren wij eenigzins verlegen, wat van hetzelve te zeggen. Er is toch altijd iets gewaagds en misschien ongepasts in, als beoordeelaars van stukken op te treden, die door de benoemden eener geleerde Maatschappij reeds beoordeeld zijn, en, op derzelver berigt enz. met goud bekroond, den stempel van het gezag dier gansche Maatschappije dragen. Wij bepalen ons dan nu nog des te eerder tot een bloot verslag, omdat zoo wel de Heer van limburg brouwer zich, sedert de verschijning van dit boekdeel, nader voor een uitnemend kenner en beoordeelaar van oude en nieuwe letterkunde heeft doen kennen, als hieromtrent ten aanzien van den Heer van kampen al lang geen twijfel meer bestond. Wij kunnen niet nalaten, de Hollandsche Maatschappij, die in eene zekere nederigheid daar heen gaat, geenerlei gewigt aan het lidmaatschap van haar hecht, maar hare bijeenkomsten voor elken leergierigen en onbesproken mensch als openstelt, en dus naau-

[p. 596]

welijks onder de geleerde Genootschappen in ons vaderland wordt genoemd, geluk te wenschen met zulke antwoorden op hare belangrijke vragen, der penne van zulke mannen voorzeker niet onwaardig.

Wat dat van den Heer brouwer aangaat, betrekkelijk het bestaan of niet bestaan van een nationaal, Nederlandsch Treurspel enz., geen man van smaak en oordeel, geen maar eenigzins geoefend liefhebber van de tooneelpoëzij in het bijzonder, zal hetzelve zonder de uitnemendste voldoening uit de handen leggen. De volledigheid, de hechtheid, de reine geest, met klassieke oudheid doorvoed, die in dit gansche stuk heerschen, maken het, in ons oog, tot een meesterstuk. De slotsom van 's mans onderzoek is, dat wij met vondel op den weg waren, om een' eigen' trant en soort van treurspel te verkrijgen, als 't ware eene plant, in Nederlandschen grond uit den ouden Griekschen wortel ontsproten. Doch daarna werd het Fransche, vroeger dan het onze tot rijpheid gekomen, door vertaling en navolging, op onzen bodem overgebragt; en nu was de hoop op oorspronkelijkheid te meer verloren, daar Frankrijk niet slechts als voorbeeld, maar ook als wetgeefster op trad en aanhangers in menigte vond. Eenmaal op den weg geweest zijnde, moet het echter niet voor onmogelijk gehouden worden, op denzelven weder te keeren; en het Grieksche treurspel, geen ander, moet op nieuw ons model, uitsluitend model zijn. Of hij in deze bewering niet te ver ga; of bilderdijk, die der Fransche leest, voor onzen tijd, de voorkeur geeft, en van kampen, die, in het volgende stuk, eene vereeniging van het oudere en nieuwere in de poëzij, vooral de hooge poëzij van helden- en treurdicht, wil, niet meer regt hebben, willen wij, naar den regel, ons boven gesteld, thans niet beoordeelen; maar zeker is het, dat hij zijne zaak met eene kunde en eene zuivere geestdrift voor het ware schoon en de onschatbare oudheid bepleit, die wegslepende mogen genoemd wor den.

Betreffende de tweede vraag - die heeft misschien voor

[p. 597]

sommigen onzer lezers eenige opheldering noodig. Zij is trouwens meer eene Duitsche, dan wel eene Nederlandsche questie, zoo men ons dit woord veroorloven wil. Tot hiertoe, namelijk, heeft men het meestal daarvoor gehouden, dat de oude Grieken en Romeinen de éénige bronnen van het ware schoon hebben ontdekt en geopend, en dat eene verstandige navolging van hunne meesterstukken de éénige regte wijze was, om het in de poëzij, en in 't algemeen in de fraaije letteren en kunsten, eenigzins verre te brengen. Het was wel niet te ontkennen, dat de smaak der tegenwoordige volken eene min of meer eigenaardige kleur en geur aan zich droeg, die de oordeelkundige immer ontzag en met gepastheid tot den gloed en zuiveren toon der Ouden poogde te verheffen. Trouwens, de dichtkunst is van alle natiën, van alle tijden en alle landstreken, en lang vóór de klassische letterkunde bloeide hier en daar eene eigene, welker voortbrengselen, tijdelijks meer bekend geworden, en, ten aanzien van sommige, op hooge waarde gesteld, nu onlangs zulk eene geestdrift bij enkele Duitsche geleerden verwekten, dat de Ouden, als verre beneden deze nieuweren, en inzonderheid voor onze zeden min berekend, geheel ter zijde werden gezet, ja met verachting geworpen. Deze poëzij der Middeleeuwen heeft den naam van Romantische gekregen, naar de taal en het landschap, waar zij met vroeger luister heeft gebloeid, ook de moeder der roman en romance, schoon eerstgenoemde in den grond al veel vroeger heeft bestaan en slechts een aangenomen zoon schijnt.

En nu besteedt onze van kampen zijne uitgebreide kunde, om ons beide, de klassische poëzij der Ouden en de, dus genaamde, Romantische der Nieuweren, ten aanzien van derzelver oorsprong en daaruit voortvloeijende geaardheid, ten aanzien van derzelver wederzijdsche verdiensten en leemten, benevens de mogelijkheid en de wenschelijkheid van beider vereeniging tot een des te volmaakter geheel, te doen kennen. Het zal gewis niemand berouwen, dit rijk en keurig gestoffeerd tafereel met een oplettend overzigt te hebben verwaardigd, al ware het dan ook maar om eene oppervlakkige kennis van oude en nieuwe, vreemde en eigene pogingen van den menschelijken geest te verkrijgen, nu eens gebrekkig, dan wonderbaar gelukkig slagende, om zijne gedachten en gewaarwordingen in allerlei vorm van gedicht te uiten en aan anderen mede te deelen. Van kampen schrijft

[p. 598]

aan het Oosten, en met name aan de Arabieren, grooten invloed toe op het ontstaan en de vorming der Romantische poëzij, schoon het Noorden eenen eigen' geest ademde, die met genen versmolt, om bijzondere wijzigingen aan de voortbrengsels van verschillende volken te geven. Gelijk hij beiden zeer goed toont te kennen, zoo spreidt hij ook eene groote mate van onpartijdigheid in de waardering ten toon. Wij zagen dit reeds eenigermate, waar hij brouwer op zijnen weg ontmoet; hetgeen trouwens meermalen plaats heeft, en de achtervolgende lezing van dit gansche boekdeel te belangrijker maakt. Tot eigene beoordeeling begeven wij ons niet, die inderdaad ook, wilde zij zich tot alle punten uitstrekken, en waar en valsch, gegrond en ongegrond immer naauwkeurig wegen en bepalen, allermoeijelijkst zou zijn. Genoeg zij het derhalve, hier te hebben bijgevoegd, dat wij de uitgebreide kunde, het vlugge oordeel, den schoonen stijl en de rijke verbeelding van den schrijver meermalen hebben bewonderd.

De beide vragen luiden letterlijk als volgt:

Vr. I. Bezitten de Nederlanders een Nationaal Tooneel met betrekking tot het Treurspel? zoo ja, welk is deszelfs karakter? zoo neen, welke zijn de beste middelen om het te doen ontstaan? is het in het laatste geval noodzakelijk eene reeds bestaande School te volgen, en welke redenen zouden eene keus hierin moeten bepalen?

Vr. II. Welk is het onderscheidend verschil tusschen de Klassische Poëzij der Ouden, en de dus genaamde Romantische Poëzij der Nieuweren? en hoedanig is beider betrekkelijke waarde, en meerdere of mindere geschiktheid voor de zeden en behoesten van den tegenwoordigen tijd?