Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1826

Grondbeginselen der Staats-Huishoudkunde, in gemeenzame Gesprekken. Naar den vierden Druk uit het Engelsch vertaald. Met eene Voorrede en eenige Aanmerkingen van Mr. H.W. Tydeman, Hoogleeraar te Leyden, ezv. Te Dordrecht, bij J. de Vos en Comp. 1825. In gr. 8vo. Behalve het Register, XIV, IX en 490 bl. f 4-50.

Verwondert zich de lezer, de wetenschap der Staatsoeconomie behandeld te zien in gemeenzame gesprekken, hij

[p. 593]

zal zich nog meer verwonderen, dat die gesprekken voorkomen als gehouden tusschen eene bejaarde Dame en eene jonge Juffer, en misschien nog meer, dat het boek door eene vrouw, Mevr. marcet, geschreven is. Hoewel dit laatste althans op den titel niet onvermeld behoorde gelaten te zijn, gissen wij de reden denkelijk niet te vergeefs, als wij vermoeden, dat het om het onthaal des boeks geschied zij; en wij ontveinzen in geenen deele, dat het ons veel beter nog zoude behaagd hebben, een handboek over de Staatshuishoudkunde van eenen man, als Prof. tydeman zelf is, te ontvangen, dan deze Dames-conversatie door eene Engelsche vrouw. Wij hebben allen eerbied en niet slechts toegevendheid voor den rang en de regten der vrouw; wij weten, wat Mevr. de genlis, vóór 15 jaren, geschreven heeft, ten bewijze der volkomene natuurlijke gelijkheid van beide seksen in aanleg en geestvermogens; maar zoo lang wij haar niet toestemmen, dat de huisselijke bezigheid slechts één uur dagelijks aan de vrouw en moeder behoeft te kosten, laten wij het regt der vrouw tot het uitgeven van allerlei geschriften, dat zij haar toewijst, niet gelden, en verliezen daardoor niets van de achting onzer Nederlandsche Dames. Wij zeggen ‘van allerlei geschriften,’ en de lezer verstaat ons, die gaarne met ons de bloemen en vruchten plukt, welke het geoefend verstand, het teeder gevoel en de zuivere smaak van onze petronella moens, Mevr. van meerten ezv., om geene andere te noemen, het publiek aanbieden. Doch (en elk zijn smaak!) eene systematische wetenschap, om het even of zij theologische Polemick of Staatsoeconomie betreft, behoort niet tot het vak der vrouw, zoo min als de borduurnaald in de hand onzer Regenten of Professoren.

Hoewel nu, naar ons oordeel, althans naar ons gevoel, Mevr. marcet getreden zij buiten den vrouwelijken kring, hetgeen elk, die gelijk gevoel bezit, ons zal toestemmen, vooral wanneer hij de voorname hoofdzaken, in dit boek behandeld, verneemt, is het tevens waar, dat zij een voortreffelijk werk heeft geleverd. Zeer

[p. 594]

zoude het ons leed doen, indien de proefneming met dezen arbeid op den smaak des publieks voor zulke lectuur mislukte, dewijl waarschijnlijk daarvan de uitgave van ad. smith's werk over den Rijkdom der Natiën, vóór 30 jaren niet geslaagd, afhangt. De aanmerkingen van tydeman zijn weinige, en zelfs zoo weinige, en (uitgezonderd het uittreksel uit h. de groot's Inleiding tot de Holl. Regtsgel., bl. 54-57) van zoo weinig belang, dat het duidelijk blijkt, dat 's mans naam en de voorrede eeniglijk dienen, om dit Dameswerk aan den man te brengen. En moge dit oogmerk naar wensch bereikt worden; want - wij herhalen het - men krijgt hier een voortreffelijk werk; het boek is belangrijk, daar het eene wetenschap betreft, hier, nagenoeg voor het eerst, stelselmatig behandeld, zeer veel, der kennisse en behartiginge van staatsambtenaren en andere burgers waardig, bevat, en in een' aangenamen stijl, zoo veel de onderwerpen toelaten, geschreven is. Prof. tydeman recommandeert het vooral aan onze zuidelijke Dames, wier wil de wet is der mannen, die, zegt hij, in staatshuishoudkundige begrippen nog ruim eene eeuw ten achtere zijn. Een fraai compliment, zeker!

Wij zeggen nu nog alleen, dat dit boek is afgedeeld in tweeëntwintig Gesprekken. De twee eerste zijn tot inleiding, over de noodzakelijkheid, het nut en de moeijelijkheid der Staatshuishoudkunde, derzelver bepaling, ezv. De twee volgende handelen over den eigendom; het vijfde over de verdeeling van den arbeid; het zesde en zevende over het kapitaal; het achtste en negende over de dagloonen en de bevolking; het tiende over den toestand der armen. In het elfde wordt over de inkomsten gesproken; en in de drie volgende over zulke, die bepaaldelijk uit landeigendom, de bebouwing van land, en uitgezet kapitaal ontstaan. De waarde en prijs is de inhoud van het vijftiende gesprek, het geld van het zestiende en zeventiende. De koophandel, bijzonder de buitenlandsche, is de inhoud van vier volgende gesprekken, en het laatste handelt over de consumtie.

[p. 595]

Gaarne staafden wij, met eenig uittreksel, des Schrijfsters juist oordeel, scherpzinnigen redeneertrant, beknopte voordragt, en duidelijken stijl; doch wij mogen van dit in waarheid interessante werk niet meer zeggen uit plaatsgebrek, prijzen het met al het Engelsche, dat het natuurlijk aan zich heeft, der deelneming aan, en bedanken Prof. tydeman, ook den ons onbekenden Vertaler, en den Uitgever mede. Het Register achterop is zeer welkom, doch had wel wat uitvoeriger mogen zijn.