Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1826

[p. 562]

Notice Historique sur Antonello de Messine, etc. Dat is: Geschiedkundige Verhandeling over Antonello van Messina, uit het Italiaansch vertaald; met Aanmerkingen en de Beschrijving van een Schilderstuk van dezen Meester vermeerderd, door L. de Bast, Secretaris der Maatschappij van Schoone Kunsten te Gent en Correspondent van het Nederlandsch Instituut. Te Gent, bij de Goesin-Verhaeghe. 1825. In gr. 8vo. 54 Bl.

Reeds in een vorig nommer van dezen jaargang (Boekbesch. bl. 184) hebben wij onze lezers bekend gemaakt met een stukje, door den smaakvollen en kundigen de bast uitgegeven, hetwelk handelde over het meesterstuk der gebroeders van eyck, en waarin de uitvinding van het schilderen met olieverw, naar ons inzien op geene genoegzame gronden, aan hubrecht, den ouderen broeder, en niet, volgens het algemeen aangenomen gevoelen, aan jan, werd toegeschreven. Wij waagden toen, op het gezag van theophilus, door lessing aangehaald, en op dat van cennino cennini, doorquatremêre de quinçy bijgebragt, de bedenking, of niet deze schildermanier reeds vroeger in gebruik geweest ware. Het voor ons liggende stukje, eigenlijk vertaald uit het Italiaansch van thomas puccini, en met belangrijke bijvoegsels door de bast vermeerderd, bestrijdt het gevoelen van deze beide geleerden, en tracht in deszelfs eerste gedeelte aan te toonen, dat het schilderen van geheele stukken met olieverw waarlijk het eerst door de van eycken ondernomen is; dat men, wel is waar, reeds vroeger van dezelve gebruik maakte, maar dat zich zulks dan alleen bepaalde tot effene kleuren zonder tinten, en tot den gelijken achtergrond der schilderijen. Van de in deze bewering niet zeer passende uitdrukking van theophilus, dat men de olieverw bezigde ad mixturas vultuum ac vestimentorum, (etc. zegt puccini; wij voegen er bij) bestias, aves aut folia, dat is: ‘tot de mengeling (men lette op dit woord, dat wij, schoon ongewoon, echter met voordacht behouden) van aangezigten en kleedingen, tot de schildering van dieren, vogels en bladeren,’ maakt men zich wat al te gemakkelijk af, door te zeggen: ‘dat toen ter tijd, in de elfde eeuw, de manier, op welke

[p. 563]

men in Duitschland koppen en draperiën schilderde, weinig meerdere uitvoerigheid en versmelting der tinten vereischte, dan vier eeuwen later de achtergrond zelf,’ p. 27. Wederleggingen, op zulke uitvlugten gebouwd, hebben, in het oog eener gezonde oordeelkunde, weinig waarde. Ook de voorschriften van cennini, die vier eeuwen later leefde, bepalen zich, zegt men hier, alleen tot vlakke gronden, en dan nog maar tot enkele kleuren. Gaarne hadden wij gezien, dat puccini zich hier niet enkel op het gezag van vasari beroepen, maar ons liever de woorden zelve van cennini, die thans door tambrone is uitgegeven, had medegedeeld; dan zou men den twist zekerder kunnen beslechten: maar ook wij zijn niet in de gelegenheid om deze gaping aan te vullen, en moeten dus nog op nadere inlichtingen wachten. Ons schijnt derhalve, ook na de lezing van het eerste gedeelte dezer Verhandeling, de twijfeling, omtrent het al of niet vroeger bestaan van met olieverw geschilderde stukken, nog niet opgeheven. In het tweede gedeelte gaat men over tot het mededeelen van berigten omtrent antonello van messina, die bij van eyck deze kunst zoude hebben aangeleerd, en dezelve vervolgens in Italië verspreid; en, daar er ook in dit opzigt tijdrekenkundige zwarigheden van belang bestonden, zoekt men dezelve door verklaringen en tekstverbeteringen uit den weg te ruimen. Ook hier zoude nog al stof tot gegronde tegenspraak te vinden zijn; maar het is noch onze zaak, noch hier de gepaste plaats, om in dit duistere geschilpunt te treden. Inmiddels verheugen wij ons over de verschijning van dit belangrijk werkje. Alleen door in elkander sluitende onderzoekingen, in Italië, Duitschland en de Nederlanden te werk gesteld, kan de belangrijke vraag, over welke hier gehandeld is, worden opgelost; en, wanneer dit op dezelfde grondige en onpartijdige wijs, als over het algemeen in dit stukje, gedaan wordt, zal men wel eindelijk tot eene zekere slotsom geraken, al ware het dan ook deze, dat, gelijk van zoo vele andere nuttige uitvindingen, zoo ook van die der olieschildering, de eerste oorsprong in het duister begraven ligt.