Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1826

Roomsche Feest- en Heilige dagen, of de verbijstering van het menschelijk verstand. (Zijnde een vervolg op de Galerij van Roomsche Beelden.) Door J.G. Swaving. Met Platen. Te Dordrecht, bij Blussé en van Braam. 1825. In gr. 8vo. XVI en 399 bl. f 3-60.

De, op den titel genoemde, Galerij is door ons, op haar' tijd, beoordeeld, en, het gegeven verslag raadplegende, leert men ook van dit boek den aard en de strekking kennen. De Schrijver heeft, door die Galerij te bouwen, zich heel wat onaangenaams op den hals gehaald: evenwel tegenspraak, met bewijzen gestaafd, is er niet op gekomen. Nu, het éénige wapen van ontmaskerd vooroordeel en bijgeloof was en zal wel blijven, schelden, vervloeken, en, heeft het de handen ruim, vervolgen. De Schrijver stoort zich daar ook weinig aan, gevende van dit zijn doen, en van zijn voortgaan, in zijn Voorberigt, voor ons voldoende redenen.

Men krijgt hier eene gedeeltelijke beschrijving van de Feest- en Heilige dagen: gedeeltelijke, zeggen wij; want alleen die der twee eerste maanden van het jaar komen hier voor. Of swaving plan heeft, om die der overige maanden ook te geven, is ons niet gebleken. Wij voor ons mogen het wel lijden. Dit zal toch, bij het vermijden van herhalingen, beknopter kunnen afloopen. Er is hier ook een aantal van 50 bladzijden moeten besteed worden aan den Zondag, zoo als die bij de Roomschen gevierd wordt.

Men moet den Schrijver danken voor de naauwkeurigheid, waarmede hij ons de zaken leert kennen, en voor de juistheid zijner beschrijvingen, en zal niet nalaten, zich te verwonderen over zijne zaakkennis en aangewende nasporingen. Minder, ongelijk minder eenzelvig, dan het wel eens op die Beeldengalerij was, zal men het hier vinden, of liever alle eentoonigheid is zorgvuldig verhoed.

[p. 559]

Sommigen zullen meenen, dat swaving nog grootere beknoptheid had behooren in acht te nemen, door uitweidingen weg te laten, zoo als over de besnijdenis, wat derzelver gebruik bij onderscheidene volken betreft, waarover wij hier veel wetenswaardigs, bijeenvinden; en wij willen het niet geheel ontkennen, dat de Schrijver in de beschouwing van den 1sten Januarij nog al wat had kunnen weglaten, hoezeer wij het wel lezen wilden. Minder gegrond komt ons de aanmerking voor, die wij wel eens op dit werk hoorden maken, dat er te veel in voorkomt, wat tot de jeugd der oude moeder, tot den ouden tijd van de Roomsche kerk behoort. Men leert intusschen zóó niet weinig, dat de geheele wereld wel weten mogt; het bestaande kwaad wordt zóó in deszelfs afkomst aangewezen en in den wortel aangetast, en het ziet er, over het geheel, met den afkeer van het oude bijgeloof ezv. ezv. in de Roomsche kerk waarlijk nog zoo voordeelig niet uit.

Men zij vooral opmerkzaam op hetgeen de Schrijver zegt in zijn Voorberigt, bl. XIII, om eene andere bedenking voor te komen, dat, namelijk, zijne pen de jeugd, de sekse, de Nederlandsche deftigheid te weinig ontzien heeft. ‘Maar,’ zegt swaving, ‘als ik, uit vrees voor verdenking van onkieschheid, daadzaken had verzwegen, die mogelijk, om dezelfde reden, van eeuw tot eeuw blijven bestaan, dan ware het immers beter geweest niets gezegd te hebben.’ Voorts is het niet zijne pen, maar die der Roomsche Kerkvaders, die zoo onwelvoegelijk is; en hoe beestachtiger, hoe Godslasterlijker die is, des te omzigtiger wachtte zich swaving, om er iets van zijne vinding bij te doen.

Wij laten het den lezer over, of hij, bij het gebruik van dit werk, lagchen, of zich bedroeven of ergeren wil. Een van drieën doet hij zeker, of nu het een, dan het ander. Doch, wat hij kieze, het is heilzaam, vooral zoo de lezer Roomsch is. Mag die dit boek maar lezen; dat is, mag hij, terwijl de zon schijnt, de luiken wel opendoen?

Niet minder dan in het vorige is in dit werk de toon erg sarcastisch, en zeer scherp de ernst en de spot. Beleedigt dat, men wederlegge dan, en bewijze, dat al wat de Schrijver, bl. 134-137, onder anderen, zegt, en dat wij zoo gaarne afschreven, een beroep op de waarheid is, dat niets beteekent! Maar, hiervan zal men zich wel wachten. En wie zal zich, na het lezen van dit werk, nog verwonderen

[p. 560]

over de vergissing van den grooten Zeereiziger vasco de gama, op zijnen togt naar den Zamorin van Calicut, in een' heidenschen Afgodstempel met zijne togtgenooten de heilige Maagd en de Heiligen aanroepende, dewijl men meende in eene Christelijke kerk te zijn? ‘Vanwaar,’ vraagt swaving, ‘deze vergissing, dan vandaar, dat de namen slechts, niet de zaken, veranderd zijn?’

Wij hopen, en werken er gaarne toe mede, dat dit boek (met zijne uitslaande Caricatuurplaat, waarbij, in gevalle van een' tweeden druk, de bladzijden, waarop gedoeld wordt, mogen aangehaald zijn) vele, zeer vele lezers vinden moge. Het is maar waar, dat de behoefte des tijds gebiedend vordert, dat men de zaken noeme, zoo als ze zijn. Daarenboven, de rijkdom van inhoud, het onderhoudende der lezing, de veelvuldige leering, het zedelijk nut ter opwekking vooral van dankbaarheid voor onze Nederlandsche voorregten, en wat wij daar meer konden bijvoegen, aan dit boek verbonden, prijst het aan allen aan, die lezen kunnen en durven. De stempel der waarheid is er op gedrukt.