Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1826

De Kluizenaar in Italië, of Aanteekeningen en Aanmerkingen op de Zeden en Gewoonten der Italianen. In het begin der Negentiende Eeuw. Naar het Fransch van M. De Jouy, Lid der Fransche Akademie. III Deelen. Te Amsterdam, bij J.C. van Kesteren. 1824-25. In gr. 8vo. Te zamen 1298 bl. f 10-80.

De titel is misleidend; hij doet een roman of soortgelijk geschrift verwachten; maar wij ontvangen een reisverhaal, of liever de opmerkingen eens reizigers door Italië, beschrijving van landen en steden enz., maar vooral ook van gewoonten en zeden, met vele bijzondere voorvallen en wetenswaardige gebeurtenissen, op een' vrolijken trant en op eene onderhoudende wijze hier medegedeeld door eenen op-

[p. 530]

merkzamen en geestigen Franschman, dien de lezer met genoegen op zijne reis verzelt, en eindelijk niet dan ongaarne verlaten moet. Op de school noemde men dezen de jouy den Kluizenaar, omdat hij gedurende de speeluren altijd bleef zitten, en in de vacantiedagen zelfs aan geene wandeling dacht. Deze bijnaam gaf hem den titel voor dit boek, in hetwelk hij echter geenszins als schuw en onverschillig voor gezelligen omgang en vermaak voorkomt, maar als een man van beschaving en letteren, van alle die kundigheden voorzien, die men behoeft om met nut te reizen. Quantum mutatus ab illo! mag men dan te zijnen opzigte wel zeggen; en, ofschoon zijn vroegere kluizenaarsaard hem tot het opzamelen van zoodanige kundigheden dienstig en nuttig was, hij is dan nu toch ten goede veranderd.

‘Italië! verrukkelijke reis: schoone toekomst voor hem, wiens hart nog klopt op het herdenken van het oude Latium; wiens verbeeldingskracht de bloemrijke velden, de lagchende heuvels en de schaduwrijke bosschen van dat bekoorlijk land nog meerder schoonheden bijzet, hoezeer hij het nimmer gezien heeft dan in de Latijnsche dichters, die somwijlen de genoegens van zijne jeugd, maar ook dikwerf de wanhoop van zijne jongelingschap uitmaakten. - Ik vertrek van Parijs, in de maand October, en met een ligt rijtuig,’ enz. Zoo is de aanvang, en in dien zelfden geest en denzelfden stijl van verheven proza loopt geheel het verhaal. Wij hebben hier onderscheidene - hoofdstukken? neen, hoofdstukken is de regte naam niet, maar afdeelingen, of nog liever rustpunten. Boven ieder van deze vinden wij eene spreuk in het Fransch, Italiaansch, Latijn of andere taal, maar behoorlijk voor den lezer overgezet, als motto geplaatst, en doorgaans geestig gekozen. De lezer had er weinig aan, dat wij deze afdeelingen en de namen der plaatsen, door den reiziger bezocht, hier opnoemden. Hij zag veel op den klassieken grond, en met een helder oog. Rome heeft hij bij herhaling bezocht. Zijne reis viel in het tijdperk der overheersching van napoleon, vóór zijnen val; ofschoon er vele opmerkingen of aanmerkingen na dien tijd door hem in dit zijn verhaal mogen gevoegd zijn. Wij zeggen daarom slechts in het algemeen, dat dit werk onder zoodanigen goeden wijn behoort, die geenen krans behoeft.

‘Het karakteristieke van de Romeinsche zeden is, dat er

[p. 531]

te Rome geene zeden bestaan; en, wanneer men het wèl beschouwt, waar vindt men thans zeden?’ [In uw, vaak zoo hoog opgevijzeld, Parijs zeker niet, Mijnheer jouy!] ‘Het éénige onderscheid is, dat de zedeloosheid op de eene plaats een weinig meer en op de andere een weinig minder veld gewonnen heeft. Doch door het woord zeden versta ik hier gebruiken en gewoonten, en in dit opzigt behoeven de Romeinen voor geen volk in de wereld in zotheid en dwaasheid te wijken; mogelijk verdienen zij wel de voorkeur, ten aanzien van de onwetendheid en luiheid, voornamelijk die genen, die men beschaafd noemt,’ enz. De bewijzen moge men bij den Schrijver zelv' zoeken. Liever deelen wij nog iets uit hem, rakende de Carbonari, mede, van welke wij nu weder in lang niet gehoord hebben:

‘De Napelsche Carbonari zouden alle vijanden van murat zijn, wanneer zij geloofden, dat hij de belangen van den Franschen Keizer van goeder harte voorstond; want het voornaamste doel, waarom de Carbonari zich vereenigen, is, om het land van de wolven te zuiveren; en gij begrijpt zeer gemakkelijk, wat zij door wolven verstaan: deze zijn niet anders dan de vijanden van de openbare vrijheid; en daar de Geestelijkheid, ten minste in al die gedeelten van Italië, die ik bezocht heb, de burgerlijke vrijheid niet belemmert, is het wel mogelijk, dat zij den eenen of den ander en tijd eene zekere bescherming te Rome zullen vinden. - De Carbonari hebben ook graden en teekenen onder elkander, waaronder het kruis wel het eerste in aanmerking komt; wanneer zij elkander ontmoeten, maken zij een kruis in de holte van elkanders hand. In derzelver vergaderingen is alles op eenen democratischen voet geschoeid, en de grondstellingen van het heilig Evangelie zijn ook de oorspronkelijke gronden, waarop hunne broederschap berust.’ Hoe kunnen dan toch de Vorsten van het Heilig Verbond, hetwelk immers op denzelfden grondslag rust, (?) het Carbonarisme zoo geheel ongenegen zijn! - Maar wij moeten wat bekorten. Nadat de Schrijver gezegd had, dat hij eens op het punt geweest was van zich in eene Vendita te laten aannemen, en dat alleen zijn afkeer van alles, wat buitengewoon is, hem daarvan had teruggehouden, daar hij zich het plus aloës quam mellis habet van juvenalis herinnerde, gaf hij aan eenen vriend zijne meening te kennen,

[p. 532]

dat er niets eenvoudiger is dan de wijze, hoedanig iemand tot Carbonari wordt ingewijd en aangenomen. Deze echter onderrigt hem beter, door het verhaal van een' hunner bekenden, die, zoo als hij ook meende, op de eenvoudigste wijze was ingewijd. Reeds drie maanden was deze Carbonari, toen hij door een' brief, door de hem bekende teekenen, des nachts op eene eenzame plaats geroepen werd; hij zou daar vele broeders vinden. Hij vond er niemand; nog tweemalen werd hij op dezelfde wijze bedrogen; hem gebeurde niets bijzonders, en hij dacht, dat men zijn geduld slechts op de proef stelde. Ten vierdenmale ter bestemde plaats zijnde, hoorde hij op kleinen afstand een vervaarlijk angstgeschreeuw. Hij vond een mensch onder de handen van roovers. Op zijne komst namen de roovers de vlugt. De ongelukkige was zwaar gewond. Terwijl hij hem zocht bij te staan, werd hij intusschen door Gendarmes onverwachts omsingeld, en de ongelukkige, verbijsterde en reeds stervende noemde hem zijnen moordenaar. Hij werd geboeid en gevangen gezet; alle vermoeden viel op hem, en hij had geen bewijs zijner onschuld. Hij werd na eenige dagen gevonnisd. Toen hij op het schavot klom, waar hem een geestelijke, biddende voor zijne ziel, vergezelde, trad een van zijne regters tot hem: Uwe vergiffenis is u toegestaan, wanneer gij alles, wat gij van de Carbonari weet, wilt bekennen; de Keizer schenkt u, onder deze voorwaarde, genade. Zijn antwoord was, dat hij van de Carbonari niets zeggen zou of wilde. De regter bleef aanhouden; maar hij bleef standvastig weigeren. - En dit was nu eerst de eigenlijke proef geweest. De Gendarmerie, de regters, de aanschouwers, de geestelijke, de scherpregters, allen waren Carbonari; en nu ontving hij den vrede- en broederkus, enz.

Gaat de aanneming op soortgelijke wijze toe, Lezer! dan is het geheim van het Carbonarisme wel in veilige handen, en het bevreemdt ons dan niet, dat Spanje's snuggere Koning en menig ander Vorst wel wat kan hooren luiden, zonder nog regt te weten, waar de klepel hangt. Maar het kan ook wel een knapuil zijn, dien men onzen reiziger heeft op de mouw gespeld. De genomene maatregelen bewijzen immers, dat men met zekerheid weet, welke vreesselijke en slechte menschen die Carbonari zijn! - Maar genoeg. Wij zullen dezen Kluizenaar met genoegen nogmaals hooren, wanneer hij van zijn voorgenomen uitstapje naar het Walliserland, Zwitserland en Geneve ons, zoo als hij doet hopen, mede berigt wil doen.

[p. 533]

Ieder deel is met een fraai vignet op den titel versierd; dat voor het eerste geeft nog meer het voorkomen van een' roman aan het werk, daar het op eene in hetzelve voorkomende geschiedenis doelt; de twee andere stellen de brug en het kasteel St. Ange te Rome en de St. Marcus-plaats te Venetië voor.