Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1826

[p. 511]

Geschiedenis van de Fransche Heerschappij in Europa. Door N.G. van Kampen. VIIIste of laatste Deel. In 's Gravenhage, bij de Wed. J. Allart en Comp. 1823. In gr. 8vo. 358 Bl. f 3-40.

Reeds lang hadden wij van dit laatste en verreweg kleinste deel (zoo wij inhoud en register er af rekenen) eens zoo gewigtigen en belangrijken werks moeten verslag doen. Het is toch, hoe kort dan ook, om twee redenen belangrijk genoeg. De eerste is, dat het 't gansche tweede deel van napoleon's openbare leven, gelijk hij zelf het tijdperk der beruchte honderd dagen noemde, en vooral den slag van Waterloo, deszelfs aanleidingen en uitkomsten, behelst. De andere is die, welke het slot van soortgelijk werk altijd belangrijk maakt, - het letten op het einde, het bedachtzaam terugzien en toeven bij de uitkomsten, door een' man als van kampen zeker noch verzuimd, noch ligtvaardig behandeld. Het geheel, door hem (in den korten inhoud) ‘laatste stuiptrekkingen der Fransche Heerschappij in Europa’ genoemd, bestaat uit slechts drie Hoofdstukken: I. Napoleon's terugkomst, en gebeurtenissen tot den slag bij Waterloo. II. Afdanking (?) en gevangenneming van napoleon. Inneming en tweede Vrede van Parijs. III. Besluit. Te zamen 176 bladzijden.

Wat de eerste twee Hoofdstukken betreft, zoo twijfelt niemand, of van kampen heeft die met de meeste kennis van zaken en schrander oordeel behandeld; zijnde voorgegaan door zoo velen van onderscheidene natiën en partijen, waaronder mannen als onze scheltema, de Engelsche scott en anderen, en zijnde zelf een man, die, bij alle warmte en geestdrift voor het vaderland, als bewonderaar der Engelschen en vriend der Duitschers, maar ook als gestreng beoordeelaar van hunne onregtvaardigheden, zoo wel als de dwaasheden der

[p. 512]

Bourbonsche partij, ligt zoo goed als iemand in staat was, om zich voor partijdigheid te hoeden.

Meer belang zal hij, die nog niet in de gelegenheid is geweest om het boek te lezen, ligt daarin stellen, wat van kampen ten besluite van het gansche werk heeft gezegd. Hierbij zullen wij dus iets langer stilstaan. Hij oppert deze twee vragen: 1^o. Welk nut heeft de vernietiging der Fransche heerschappij aan de wereld gedaan? 2^o. Is er ook eenig nut uit deze heerschappij zelve overgebleven? Na over het H. Verbond en andere zaken gesproken te hebben, is het antwoord op de eerste: wij mogen dus den zoeten droom niet koesteren, dat genoemde vernietiging, althans in de beschaafde wereld, betere beginselen heeft doen heerschen. Ten aanzien van de welvaart der volken denkt hij gunstiger, schoon hij de opheffing van allerlei belemmeringen en verkeerdheden verre van volkomen acht; gelijk het dan ook nu nog (een paar jaar later) aan gegronde en ongegronde klagten niet ontbreekt. Op de vraag naar het nut, uit het bestaan der Fransche heerschappij gerezen, zou het gemakkelijker zijn een gunstig antwoord te geven, zoo naar de voordeelen der omwenteling onderzoek werd gedaan: want, staan ook beide in zigtbaar verband, de laatste had echter een' bedaarder' gang kunnen gaan, en alzoo ruimere en onvermengdere vruchten hebben opgeleverd. Ach, hoe verschrikkelijk duur is thans het goede gekocht! Ontwikkeling van zedelijke kracht - verspreiding van het denkbeeld eener betamelijke vrijheid der volken - de onverwachte vrijwording der Europesche volkplantingen in Zuid-Amerika - ziedaar eenige trekken van dit goede.

Deze korte verhandeling, waarbij al het geledene zaamgetrokken, en al het nog bestaande kwaad in 't licht gesteld wordt, ziet er dus somber genoeg uit. Het H. Verbond komt er vooral niet wèl af. En wie wraakt eene der scherpe uitdrukkingen van den Schrijver, die de houding van deze Christelijke vereeniging jegens hare Medechristenen in Griekenland alleen maar in aanmerking neemt? Het is echter, voor den Schrijver gewis

[p. 513]

zoo wel, als voor den Lezer, niet aangenaam, aldus met teleurstellingen, met donkere vooruitzigten en klagten tegen de Monarchen te eindigen. Het is daardoor zelfs eenigzins, of de zaak niet afgedaan was. En in zoo verre gingen wij onbevredigd heen.

Achter het werk, in de laatste en grootste helft van dit boekdeel, vinden wij, behalve een paar belangrijke bijvoegsels op het verhaalde, een' korten inhoud, reeds genoemd, en een uitvoerig register, dat het naslaan van elk onderwerp gemakkelijk maakt.

Onder de kleine bijzonderheden, die ons bevreemdden, was de opgaaf der ruiterij van napoleon bij Waterloo, bl. 60, van 120 tot 150,000 man; en voorts bl. 2: ‘zoo blijkbaar dan;’ bl. 34: ‘hun leven voor den Koning gestort;’ bl. 66: ‘zijden beenkleederen;’ bl. 89: ‘week, en Brussel bedreigde;’ bl. 94: ‘dat de Kamer zich permanent zoude verklaren, en de Ministers in haren schoot riepen;’ bl. 126: ‘om de onpartijdigheid van dezen Schrijver te doen kenschetsen;’ - taalkundige onnaauwkeurigheden, in ons oog, die, hoezeer buiten alle bedenking louter schrijffouten, het voorbeeld des bekwamen mans niet moet voortplanten. Voor het overige wenschen wij hem, met dankzegging voor dit gewigtig werk inzonderheid, gezondheid, kracht en lust, om het van nieuws ondernomene gelukkig voort te zetten en te voleinden.