Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1826

[p. 507]

Algemeene Geschiedenis, door K.F. Becker, naar den vijfden verbeterden Druk, uit het Hoogduitsch vertaald. Iste Deel. Te Haarlem, bij de Erven F. Bohn. 1826. In gr. 8vo. XVI en 366 Bl. f 2-60.

De aankondiging dezes werks is ons een waar, een buitengewoon genoegen. Zelden viel ons dat bij de verschijning van een Hoogduitsch werk in Nederlandsch gewaad ten deel. Het is de inhoud van het werk, maar ook de wijze, waarop het zich aanbeveelt, die ons dat genoegen veroorzaken.

Ge ontvangt hier, Lezers! een werk over de algemeene Geschiedenis. Men wane niet, dat daaraan, in onze taal, geene behoefte bestaat! Het Voorberigt van den Vertaler wederlegt die meening bescheiden en voldoende, zoo ze ergens plaats heeft. De meest bekende werken, die van millot en schröckh, vóór meer of min vijftig jaren geschreven, zijn niet meer voldoende te achten aan de behoefte des tijds, daar eene wijsgeerige, pragmatische behandeling der Geschiedenis sedert die dagen geeischt wordt, en ook de arbeid der Geleerden, en zelfs staatkundige gebeurtenissen den Geschiedschrijver ophelderingen hebben aangebragt, hoedanige aan millot en schröckh ontbraken. Muller's algemeene Geschiedenis in 24 boeken, hoe ook, door van kampen's arbeid aan dezelve, in belangrijkheid gewonnen hebbende, is niet geschikt, en nog veel minder de wijsgeerigstaatkundige Geschiedenis der Wereld van pölitz, tot een leesboek voor mingeoefenden, hoedanig het onderhavig werk zijn moet.

De Weltgeschichte van k.f. becker bestaat uit 12 deelen, waarvan er negen van hem zijn. De door den dood afgebrokene taak is door j.g. woltmann opgevat; maar ook deze werd door den dood gestuit in zijn werk, waarna de Heer menzel het boekwerk, dat, in eene veranderde en vermeerderde uitgave, tot het tiende deel gevorderd was, met nog twee deelen ver-

[p. 508]

volgd heeft; en voltooid. Dr. loebell, eindelijk, heeft de tien eerste deelen, om de ongelijkheid van stijl en bewerking, herzien, ten gevolge waarvan de vijfde druk in 1824 het licht zag. Dezen heeft de Vertaler ten grondslage gelegd.

Ziet hier dus het eerste deel eens werks, van onderscheidene Geleerden ter hand genomen, en in Duitschland eene goedkeuring genietende, die aan weinige boeken zoo algemeen ten deel valt. Volledigheid, getrouwheid, duidelijkheid, naauwkeurigheid, eenvoudigheid kenmerken dit werk. Verstandig kiezen, in verband plaatsen, en afschetsen verstond becker meesterlijk. Toen Recensent het boek doorbladerde, en bl. 6-11 en 40-142 de Bijbelsche Geschiedenis zoo uitvoerig, en, hier en daar, zoo woordelijk, als in den Bijbel zelven, voorgesteld zag, oordeelde hij dit overtollig, en dat eene behoorlijke beschrijving der Oostersche begrippen en zeden de voorkeur verdiend had. Geheel is hij niet van meening veranderd, dat er te veel plaats aan overschrijving uit den Bijbel is ingeruimd. Maar, wat de Vertaler zegt van becker's hoofddoel - eene heldere en levendige schildering van het gebeurde - laten wij toch gelden, als de oorzaak, dat hij zich op het biographische zoo zeer toelegde, en gansche tooneelen uit de Schriften des O.V. inlaschte, ook uit de Ilias en de Odyssea, ja verzen uit hesiodus. Dewijl toch dit boek een leesboek voor alle klassen zijn moest, zouden wij de laatstgemelde tooneelen en verzen ongaarne gemist hebben; maar dan behoorden er ook die stukken uit het O.V., om de evenredigheid, alzoo in te staan, als zij er nu zijn.

Dit eerste deel bevat, behalve eene Inleiding, in 56 Afdeelingen het eerste tijdperk der oude Geschiedenis, dat is, tot op cyrus, 529 jaren vóór christus. Wij willen noch den hoofdinhoud dier Afdeelingen afschrijven, noch het een of ander uittreksel mededeelen. Dit laatste zullen wij doen, als we eens een volgend deel aankondigen, indien er namelijk dan nog noodzaak bestaat, om dit treffelijk werk algemeener bekend te doen

[p. 509]

worden. Wij zeggen den Vertaler, met volle overtuiging, na, dat het den mingeoefenden op eene duidelijke en aangename wijze onderrigt, en den meergevorderden vele belangrijke herinneringen en wenken geeft. Daarom wenschen wij het zoo wel gebruikt door Studenten, die over heeren's Handboek, of - wat anders? - de lessen der Hoogleeraren bijwonen, als ook door Schoolonderwijzers tot eigene en elkanders oefening, ja, met één woord, door alle liefhebbers van degelijk nuttige lectuur. De wensch des Vertalers is de onze, ‘dat door dit werk grondige geschiedkennis bevorderd worde, en alzoo betamelijke gezindheden worden aangekweekt jegens den hoogen en wijzen Bestuurder van den gang onzes geslachts!’

Wij zeiden, dat ook de wijze, waarop zich het boek aanbeveelt, ons veel genoegen veroorzaakt. 't Is, ja, ook een vreemdeling van Hoogduitschen bodem; maar vooreerst staat hem het Nederlandsche gewaad bijzonder wèl, en schikt hij zich best in onze zeden en manieren; ten andere, hij komt ons niet maar wat afhalen, maar geeft ons degelijk wat mede, en is vooral zeer nederig en bescheiden. Daardoor onderscheidt hij zich van velen, zoo wel vreemdelingen als inboorlingen. Wij willen beiden bewijzen.

1^o. De taal is - vitzucht haten wij - zuiver Nederduitsch. De Vertaler verstaat zijn werk grondig. Het geheele Voorberigt doet hem kennen als een Geleerde, die in de Duitsche Letterkunde georienteerd is. Hij heeft niet letterlijk vertaald, maar is, echter niet dan na rijp beraad, zelfs hier en daar in sommige punten afgeweken van zijn origineel. Het oorspronkelijke der, in het Hoogduitsch, aangehaalde plaatsen van oude Schrijvers heeft hij mede, naar behooren, geraadpleegd. In betere handen konde het werk al niet vallen, dan in die des ongenoemden Vertalers. Waarom toch verborg hij zijnen naam? Die zóó het beschaafde publiek verpligt, mag wel - wij zouden zelfs zeggen, moest - genoemd worden.

[p. 510]

2^o. Maar nu nog iets, dat nog zeldzamer is geworden, en daarom den Vertaler en Uitgever beiden tot des te grootere eere verstrekt. Het is het veelvuldige, dat ons hier gegeven wordt, zonder onnoodigen opschik, en - goedkoop. Men vergelijke eens den prijs des boekdeels met het getal der bladzijden, en wete dan, dat alles zeer buitengewoon compres gedrukt is, buiten schade der netheid of duidelijkheid. Waarlijk, de schoone uitzondering, welke dit boek maakt op de schandelijke mode, waardoor men, voor veel gelds, weinig letters koopen moet, valt in het oog. Kan men nalaten, aan afzetterij en zakkenrollers te denken, wanneer men boeken in handen krijgt, ja soms fraai uitgedost, maar althans zoo veel wit papier als drukletteren bevattende, en niet dan voor ettelijke guldens verkrijgbaar? Bewijzen de nieuwe uitgaven van zoodanige werken in minder sormaat, en met kleiner letter gedrukt, niet zelve het onbetamende dier geldheffing? En, zoo men die mode al gelden laat ten aanzien van dusgenoemde werken van smaak, is zij niet even onteerend voor de Schrijvers, als voor de Uitgevers van boeken, die tot algemeen nut behoorden te verstrekken? Is zij vooral niet hoogst ergerend ten aanzien van boeken van godsdienstigen inhoud, Leerredenen, Bijbelsche Tafereelen, Huisboeken ezv.? Met moeite onthouden wij ons van vergelijkingen, maar kunnen niet nalaten, zoo wel den Vertaler dezes belangrijken werks, als den Heer bohn te danken voor hunne, bij veler baatzucht zoo schoon afstekende, regtvaardigheid, en achting voor de beurs en het gevoel der lezers.

Wij wenschen, dat dit werk, als het gewigtigste leesboek over de algemeene Geschiedenis voor alle klassen, voorspoedig in onze taal zal voltooid zijn, en dien opgang maken, dien het verdient, d.i. dat er spoedig eene nieuwe oplage noodig zij.