Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1826

Geschied- en Natuurkundige Overwegingen, betrekkelijk de Rivieren den Rijn, den Flevus, het Kanaal van Corbulo, of Lek, en den Katwijkschen Rijn. Door D. Swarts, M.D. Met eene Kaart. In 's Gravenhage en te Amsterdam, bij de Gebroeders van Cleef. 1822. In gr. 8vo. VIII en 56 Bl. f 1-20.

Men zoude ons onregt doen, zoo men de spade vermelding van dit boekje, zoo belangrijk van inhoud als klein van omvang, vermoedde een gevolg te zijn van de kleine waarde, die wij er aan hechten. Het tegendeel zij hier den Schrijver opregtelijk betuigd. Wij vonden in deszelfs lezing een vermaak, dat wij velen toewenschen, en hunne inspanning wel waardig is.

Aan twee Geldersche reisjes heeft de geleerde wereld dit geschrift te danken. De Schrijver meende ontdekt te hebben, dat een zware ijsdam, in den Rijn, tegen den Tafelberg zich had vastgezet, waardoor de Noorddijk doorbrak, en het Rijnwater de gronden uitgespoeld en in de Zuiderzee geworpen had. Hij onderzocht de geschiedkunde, en, de latere hem niet te vreden kunnende stellen, raadpleegde hij tot de vroegste historie, en kwam alzoo meer en meer tot de overtuiging, dat zijne opgevatte meening ongegrond, en, integendeel, de Rijn zijnen stroom, van den vroegsten tijd, tot in de eerste eeuwen onzer geschiedenis, langs de niet dus door doorbraak en uitspoeling der gronden veroorzaakte laagte, maar langs deze bedding, toen Flevus, in de Zuiderzee geleid had.

[p. 400]

Men kan des Schrijvers vlijt, aan zijn onderzoek besteed, niet genoeg roemen, en huldigt 's mans geleerdheid gaarne. Of hij geacht moge worden de verschillende gevoelens aangaande den staat onzer rivieren in de vroegste eeuwen beslecht te hebben, en zijne meening boven allen twijfel verheven heeft, laten wij nu eens daar; maar deze getuigenis zijn wij hem verschuldigd, dat hij niet enkel overwegingen geeft; maar stevige geschied- en natuurkundige gronden aanvoert, en dat aan beide deze wetenschappen ware dienst gedaan is.

De beoefenaar der oud-Nederlandsche geschiedenis legge vooral dit boeksken om zijn nederig voorkomen niet ter zijde!

De Schrijver behandelt, afzonderlijk, eerst den Rijn, dan den Flevus, voorts de Lek, die hij voor het Kanaal van Corbulo houdt, en eindelijk den Katwijkschen Rijn. Wij hebben op zijn geschrift deze algemeene aanmerking, dat het te bekrompen is, en dat de duidelijkheid, en, zoo al die niet, de genoegzame onderrigting der lezers ontbreekt, die, in zoo belangrijke zaken, billijk wat meer uiteenzetting vorderen.

Zoo als gezegd is, des Schrijvers resultaat beoordeelen wij niet, en vitten op taal ezv. lust ons niet. Dus - tantum! De Kaart verdient aanprijzing; maar wij hadden liever de namen Hollandsch gespeld gezien.