Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1826

Over den invloed van het Christendom op de ontwikkeling van het menschelijke Geslacht. Naar het Hoogduitsch van J.A.H. Tittmann, Hoogleeraar in de Godgeleerdheid te Leipzig, door C.J.F. Cramer von Baumgarten, Predikant te Midwolde. Te 's Gravenhage, bij de Wed. J. Allart. 1824. In gr. 8vo. 201 Bl. f 2-20.

Wij zouden onze lezers mompen, bijaldien wij hen niet waarschuwden, dat zij dit geschrift niet vlugtig, noch met overhaasting, maar met gezetten ernst en bedaard nadenken behooren te lezen; maar niet minder zouden wij hen mompen, zoo wij hen niet verzekerden, dat zich echter niemand hunner deze moeite zal beklagen, daar uit hetzelve veel te leeren is, en het, ons althans, menig nieuw inzigt opende. (Wij gebruiken opzettelijk het min gewone woord mompen, omdat het hier een- en andermaal voorkomt, en wij bij hetzelve onzen weiland moesten naslaan, die ons dan ook bevestigde in onze meening, dat het zoo veel als bedriegen beteekenen moet. Dit echter in het voorbijgaan. Voor het overige vonden wij geene onduidelijke woorden; hoewel ons de stijl voorkwam, hier en daar, niet gemakkelijk te zijn, zoodat wij wel eens eenen en anderen volzin bij herhaling moesten lezen.)

[p. 378]

Het stukje maakt een gedeelte uit van den letterkundigen eerkrans, dien de drie zonen van den beroemden c.c. tittmann hunnen vader op zijne vijftigjarige ambtsbediening aanboden. Het droeg de goedkeuring weg van onzen waardigen h. muntinghe, en werd in de Bijdragen tot de Godgeleerde Wetenschappen met grooten lof aangemeld, waar men echter nog enkele geschiedkundige daadzaken, ter opheldering en verduidelijking, bij hetzelve verlangde. Deze wensch vond de kundige Vertaler gegrond; het werkje werd onder zijne hand uitgebreider; hij vertaalde niet letterlijk, maar heeft echter al het oorspronkelijke behouden. Hij verlangde ook nog wel iets in het werk over de persoonlijkheid van den Zoon van God, als Leeraar, Verlosser en Zaligmaker, daar in het echt Evangelisch denkbeeld van den christus gods veel gevonden wordt, waardoor zedelijke en geestelijke vorming en volmaking bevorderd werd, en ook alsnog bevorderd wordt, en hij hoopt zijne denkbeelden hieromtrent in het vervolg nog wel eens te ontwikkelen. Naar die ontwikkeling zijn wij nieuwsgierig. Maar nemen wij het werk zoo als wij 't nu ontvangen.

De Inleiding wenkt op de Goddelijkheid van het Christendom, hetwelk hier enkel voorwerpelijk beschouwd wordt, en alzoo in zekeren zin onafhankelijk van deszelfs betrachting. Men moet er niet door verstaan de leer van Jezus (die dan dikwijls nog bekrompen behandeld wordt, hoezeer dezelve door de Hervorming gezuiverd is); maar eigenlijk bestaat het Christendom in de zaliging der menschen, en wordt in den Bijbel het Koningrijk der Hemelen genoemd. Dan vervalt ook de vrees voor deszelfs val.

Om nu den invloed van hetzelve op de ontwikkeling en volmaking van het menschelijk geslacht te doen kennen, wordt de 1ste Afdeeling toegewijd aan de beschouwing van het menschelijk geslacht vóór Christus. Over het al of niet zalig worden der vroegere menschen is hier geene sprake. De kennis van juist alle volken is hier niet noodig; die van Grieken en Romeinen, al is dezelve dan ook

[p. 379]

al niet geheel volledig, zal voldoende zijn. Na dit voor-af te hebben aangewezen, is nu de beschouwing zelve drieledig. Zij betreft, 1) de volken (in hunne betrekking jegens elkander), 2) de staten (wat hunnen inwendigen toestand betreft), en 3) de menschen (afzonderlijk, in iederen staat).

De 2de Afdeeling wijst de gunstige verandering, in dit driederlei opzigt, door het Christendom, aan. Het ontwikkelt het menschdom tot volkomenheid, door deszelfs eigendommelijke leer van zonde en zondigheid, - het oogpunt, waaruit het dit leven beschouwen doet, en aan hetzelve waarde hecht, - den ootmoed, waardoor het tot volmaking leidt, - de genade, - en de eeuwige bestemming van den mensch. Het geloof (een beginsel, geheel aan het Christendom eigen), genade, de bron der deugd, waardoor het tegen het Jodendom overstaat, en ook tegen het Heidendom, meer nog dan door de erkentenis van de eenheid Gods. De betrekkingen des werkelijken levens ondervonden den invloed van het Christendom, daar het de waarde en bestemming van den mensch leert, hunne gelijkheid handhaaft, en hen door den band der liefde verbindt.

Zoo moet het Christendom invloed hebben op de menschen, door de vernietiging van den slavenstand, verheffing van het vrouwelijk geslacht, en matiging van het vaderlijk gezag. Op de staten, door de bepaling van de regten en pligten van Vorsten en onderdanen. Op de volken, door wederzijdsche belangstelling en behartiging van elkanders belang.

Eindelijk doet het Christendom dit ook door het denk-beeld van eene Goddelijke Openbaring, geheel anders dan dat, hetwelk men had vóór den tijd van Christus, en hooger gewijzigd en veredeld boven dat van den Jood. De Kerk, eene inrigting, door het Christendom daargesteld, moet den uitgebreidsten invloed hebben ter volmaking.

De 3de Afdeeling bevat de toekomst. Deze is bemoedigend. Het Christendom is eene standhoudende inrig-

[p. 380]

ting, van Goddelijken oorsprong, en die altijd moet voortwerken. Geen ongeloof, bijgeloof of zedeloosheid kan deze inrigting doen vallen. Al ging het Christendom dan ook hier of daar, ja zelfs in geheel Europa verloren, voor het menschdom houdt het echter stand, en zal het Gods doel bereiken.

Wij durven den lezer leerzaam genoegen beloven, verhooging en veredeling van zijne waardering van het Christendom, en, ook bij de woelingen van den tegenwoordigen tijd, gerustheid en troost.