Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1826

Eutropii Breviarium Historiae Romanae, ex recensione Henrici Verheyk, denuo recognita. Lugd. Batav. apud S. et J. Luchtmans. 1826. 8vo. pagg. VIII et 128. f :-80.

Een herdruk der kleinere uitgave van verheyk, ten dienste der scholen; doch zoo, dat er en voor den Lezer, en voor den Schrijver ook nog iets bij gewonnen is. Behalve dat het formaat geschikter en de druk zindelijker uitgevoerd is, vindt men hier nog iets meer dan louter herdruk van

[p. 353]

den Latijnschen tekst van eutropius naar verheyk. Deze toch is niet alleen van vorige drukfeilen en onnaauwkeurigheden gezuiverd, maar geheel en al op nieuw uit een oordeelkundig oogpunt herzien, en vergeleken met de latere tekstbeoordeeling van tzschucke, naar diens tweede of kleinere uitgave, te Leipzig, 1804, bij welke dezen Geleerde nog een ongebruikt Handschrift ten dienste stond, hetwelk hem bij de eerste of grootere van 1796 ontbroken had. Ja zelfs' zijn uit deze laatste Duitsche uitgave, in de thans aangekondigde, verscheidene verbeteringen overgenomen, voor zoo verre dit bestaanbaar was met het behoud der tekstbeoordeeling van verheyk, en enkele sporen in de aanteekeningen van onzen Nederlandschen Uitgever, hier en daar verspreid, daartoe meer of min aanleiding konden geven. Vandaar op den titel het ex recensione verheykii, met bijvoeging van denuo recognita; terwijl van alle de gemaakte veranderingen, te gelijk met het overige verschil der beide uitgaven van tzschucke, naauwkeurig verslag gedaan en rekenschap gegeven wordt, in eene achteraangevoegde Annotatio Critica; waarbij bovendien ook nog gebruik gemaakt is van een Exemplaar van eutropius met geschrevene aanteekeningen van oudendorp, thans op de Bibliotheek der Leydsche Hoogeschool berustende, en daaruit het een en ander ontleend, hetwelk zelfs nog aan de grootere uitgave van verheyk ontbrak: iets, dat aan deze, anders tot schoolgebruik bestemde, uitgave eene nieuwe waarde bijzet, en dezelve voor de kritiek en uitlegging van eutropius gansch niet onbelangrijk maakt.

Aan het hoofd dezer uitgave staat eene Praefatio, na de voorafgaande aankondiging van der Uitgeveren bedoeling, eene beknopte literarische opgave bevattende van het leven en de schriften van eutropius, als ook van de Grieksche Metaphrases, Omschrijvingen of Vertalingen van deszelfs Breviarium, de eene van paeanius, en de andere van capito; benevens eenige wenken over het nut van eutropius met eerstbeginnenden te lezen, en over de beste wijze om daarin naar wensch te slagen. Bijzonder beviel ons de aanhaling van het gezag van ernesti, die meende, dat men den kinderen eutropius vóór cicero moest laten lezen, ten einde hen met de voornaamste punten der Romeinsche Geschiedenis vroegtijdig bekend te maken, en hen alzoo tot de lectuur van cicero voor te bereiden. En wat

[p. 354]

de Latiniteit betreft, men heeft niet te vreezen, dat deze daarbij nadeel zal lijden; vermits het bewezen is, dat eutropius voor zijnen tijd (hij leefde in de vierde eeuw van onze jaartelling) vrij goed en zuiver Latijn schreef; en het weinige, dat daaraan nog ontbreken mag, is door bijkomend onderrigt van bekwame Onderwijzers ligt aan te vullen, en te verhelpen door middel van vergelijking met de Schrijvers van de gouden Eeuw; waartoe vooral de Clavis Eutropiana dienen kan, achter de kleinere uitgave van tzschucke gevoegd. Tot dusverre, uit de Voorrede. Sommigen zullen het uit dien hoofde welligt vreemd vinden, dat gemelde Clavis hier niet is overgenomen; maar, behalve dat onze Hollandsche Uitgevers het louter nadrukken van buitenlandsche werken nog niet zoo goed verstaan, als onze Duitsche naburen, zoo zal men die zeker zuinigheidshalve weggelaten, en tegen de meerdere uitgebreidheid en kosten van dit schoolboekje opgezien hebben. Ja zelfs schijnt aan dezelfde reden de uitstekende kortheid en beknoptheid, wij zouden haast zeggen schraalheid, der Praefatio zoo wel, als der Annotatio, toe te schrijven; ofschoon voor 't overige beide aan haar doel beantwoorden, en een breedvoerige Commentarius over eutropius hier niet te pas kwam, te meer wijl men zich met weinig tevreden moet houden dáár, waar men welligt niets zou verwacht hebben, en geen regt had om iets te vorderen. Bovendien, om tot de Clavis terug te keeren, de kleinere uitgave van tzschucke is goedkoop en ligt te krijgen; het is derhalve voor Onderwijzers eene kleinigheid, zich die bij hunnen verheyk aan te schaffen. Doen zij dit, en dicteren zij hunnen Leerlingen er het noodige uit voor, dit weinige, van den Meester afkomstig, zal welligt meer doel treffen en beter de aandacht wekken, dan al wat in gedrukte boeken ruimschoots te vinden is. Kinderen ontzien doorgaans de moeite van veel te zoeken; maar wanneer men hun het lettervoedsel zoo goed als voorkaauwt, willen zij het somtijds nog al gretig innemen.

Nog verdient melding, en is in de Voorrede zeer wel opgemerkt, dat de lectuur van eutropius gepaard moet gaan met het noodige onderrigt in de oude Aardrijks- en Tijdrekenkunde, zonder welke er in de Geschiedenis geene vorderingen hoegenaamd te maken zijn. Te regt wordt te dien einde de loffelijke gewoonte aangeprezen, van door de Leerlingen eigenhandige Landkaarten en Chronologische Tabellen te laten maken.

[p. 355]

Als eene bijzonderheid, niet zoo algemeen bekend, vinden wij bij den aanvang der Annotatio opgeteekend, dat de herdruk der grootere uitgave van den eutropius van verheyk, in 1794, geschied is onder het opzigt van den beroemden Hoogleeraar h. bosscha, die dus ook de vermoedelijke opsteller is van het daarvoor geplaatste Voorberigt uit naam der Uitgeveren, en van wiens naam deze tweede druk, na den dood van verheyk vervaardigd, geene geringe aanbeveling verkrijgt.

Dit zij genoeg van deze kleinere schooluitgave, waarin wij, behalve de weinige aan het eind opgegevene drukfeilen, er geene andere ontdekt hebben, dan alleen in de noot bladz. 125, regel 25, Obtineret voor de pluralis Obtinerent, zoo als in den tekst staat, en welke wij dus verpligt zijn tot algemeen gebruik allezins aan te prijzen. Buiten de Uitgevers, luchtmans, heeft men er de bezorging van te danken aan den Heer bergman, die dus hier wederom door schriftelijk onderrigt eene wezenlijke dienst aan de scholen bewezen heeft, hoewel tot nog toe buitengesloten van de gelegenheid om het mondeling te doen.