Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1826

Handboek der Hoogduitsche Letterkunde, bevattende eene Bloemlezing uit de beste Hoogduitsche Dichters, van de vroegste tijden af, tijdrekenkundig gerangschikt, met Levensberigten der Dichters, en ophelderende Aanteekeningen, door N.G. van Kampen, Lector in de Hoogduitsche Taal en Letterkunde aan 's Rijks Hoogeschole te Leyden. II Stukken. Te Haarlem, bij de Erven F. Bohn. 1823-25. In gr. 8vo. Te zamen VI, 594 Bl. f 4-90.

De uitgave van dit Handboek rekenen wij onder de zeer gepaste ondernemingen van den Heer van kampen. Als

[p. 264]

Lector in de Hoogduitsche Taal en Letterkunde aan 's Lands eerste Hoogeschool, gevoelde hij inzonderheid het gebrek aan uitgekozene voorbeelden, zoo wel om de eigenaardigheid en het verschil met onze naauwverwante moederspraak in dien tongval wèl te doen opmerken, als om der jeugd eenig denkbeeld - aanprijzend en uitlokkend denkbeeld, durven wij er wel bijvoegen - van de letterkunde zelve onzer hoog sprekende broeders te geven. En wij danken hem, dat hij op deze wijze in die behoefte heeft voorzien, door, namelijk, niet bloot eene bloemlezing, op de eene of andere wijze (b.v. van het meer gemakkelijke tot het moeijelijkere voortgaande) geordend, maar liever eene korte geschiedenis der letterkunde te geven, in welke even zeer voorbeelden uit alle schrijvers van eenigen naam, tot gebruik ter vertaling, proeving en toepassing, voorkomen, maar eigenlijk als bijlagen en bewijzen tot de korte schets van het karakter, den trant en de verdienste des auteurs, wiens leven, vorming, voornaamste werken enz. kortelijk worden opgegeven. Het is waar, de oudste, moeijelijke en niet eens wezenlijk Hoogduitsche stukken komen hierdoor vooraan; maar de leerling behoeft daarom met dezelve niet te beginnen, noch die, zoo het hem enkel om eenige oefening in de taal te doen is, zelfs te lezen. De Heer van kampen geeft in zijn voorberigt den wenk voor zoodanigen, om met gellert en zijne tijdgenooten liever een' aanvang te maken, met verdere opgave van het vervolg, zoo als ons voorkomt met den besten uitslag te kunnen geschieden. Hij, daarentegen, wien het niet enkel om de taal, tot kantoorgebruik of dergelijke, wien het meer om het geschrevene in dezelve, om uitbreiding van kunde en verhooging van den smaak te doen is, gelijk men van de Akademische jongelingschap althans moet vooronderstellen, vindt nu teffens voldoening. Ja, men behoeft het werkje geheel niet voor de leerlingen der taal over te laten. Menigeen, die het Hoogduitsch genoegzaam verstaat, maar wiens boekerij daarom juist met de beste geschriften in deze taal niet rijk is voorzien, die maar enkele genoegzaam, vele slechts bij name, en zelfs zeer merkwaardige geheel niet kent, zal zich in dezen ruimen bloemhof regt verlustigen, en niet weinig in zijn schik zijn, dat hij teffens de mannen, wier afzonderlijke voortbrengsels hem sedert lang vermaakten, meer van nabij leert kennen. Wij durven het werkje, al ware het slechts op dezen grond, ruimschoots aanprijzen. Als voorproever, kan Recensent eenen regt smakelijken maal-

[p. 265]

tijd beloven, waar hij zich althans, bij allérlei meer of min bekende geregten, van harte aan heeft te goede gedaan. En is eens iemand meer dan gewoon nieuwsgierig, niet slechts op het smakelijke, maar ook op het meer zeldzame gezet, of wil hij graag alles van een ding weten, - wat Germanje van de vroegste tijden af voortgebragt, althans bewaard heeft, aan lettervruchten, daarvan komen hier proesjes voor. In het kort, elk kan hier te regt. En, om dit nog meer te bevorderen, den min kundigen of min vlijtigen te hulp te komen, staat er zelfs de beteekenis van de voornaamste woorden, spreekwijzen, en toespelingen op oudheid, sabelkunde en geschiedenis, onder. Ook maakt de uitgever, in deze, onder den tekst geplaatste, aanwijzingen, menigmaal op den gang en de verdienste van een stuk, of de schoonheid van enkele gedeelten, opmerkzaam, waardoor en het genoegen vermeerderd en de oefening bevorderd wordt. Wie twijfelt er dan aan, of zulk eene afwisseling van levensverhaal en beoordeeling met fraaije verzen, zulk eene verscheidenheid van het beste, dat Duitschland leverde, zulk eene wandeling, aan de hand des kundigen en smaakvollen geleiders, langs de voortbrengsels van eeuwen, iets zeer genoegelijks en leerzaams zij? En dat wij zulk een' geleider in van kampen vinden, geloove men vrij, zoo niet op ons Recensentenwoord, althans op het gezag van hen, die den veelzijds bekwamen man juist de taak van Lector in het Hoogduitsch toewezen. Of hij juist al het beste en niet dan het beste gegeven heeft, of een Duitscher geene aanmerkingen op zijn werk zou hebben, dat kunnen wij voor de Duitschers overlaten. Op onzen eigen' grond zien wij in dit opzigt naauw; die ons omtrent bekende zaken onderrigten wil, moet wèl toekijken; maar hier zijn wij slechts blijde met het licht. Men moge in bijzonderheden van smaak en oordeel met van kampen en zijne noten al eens verschillen, dat hindert niet. Ééne aanmerking slechts: de Heer van kampen schijnt geen liefhebber te zijn van register- of bladwijzermaken. Op zijne Geschiedenis der Nederlandsche Letterkunde, schoon beloofd, wachten wij dezelve nog te vergeefs. En ook hier zou zoodanig iets, waardoor men terstond dengenen kon vinden, wiens werk men zien of wiens geschiedenis en beoordeeling door den schrijver men gaarne weten mogt, zeker niet ondienstig of onaangenaam zijn. Ja, nog eene kleine reflectie: wij hebben nog al eens eene drukfout gevonden; dat is in

[p. 266]

zulk een werk, voor den armen leerling, die zich blind zoekt en stom denkt over hetgeen niet bestaat, eene zaak van kwaden gevolge. Met de uitvoering mag men tevreden zijn. Het is althans veel letters voor weinig gelds! Wie dus al meenen mogt, dat hij met het een en ander, hier voorkomende, niet te doen heeft, die mag rekenen het, als 't ware, op den koop toe te hebben. Voor oude lieden is het hierdoor wel wat fijn; maar op dezen zal ook de Lector wel minst gerekend hebben.

Het werk, dat alleen dichters behandelt, terwijl het van de goedkeuring en den aftrek zal ashangen, of een soortgelijk over de andere schrijvers zal volgen, (hetgeen wij hopen en vertrouwen, en waardoor het als Handboek der Hoogduitsche Letterkunde eerst compleet zou worden) het werk is in tijdvakken verdeeld, van welke het eerste loopt van de Minnezangers tot opitz, 1170-1620, het tweede tot klopstock, 1748, het derde tot göthe, 1750-1775, het vierde, beslaande het gansche tweede deel, dezen, benevens schiller en hunne tijdgenooten. Göthe, trouwens, leeft nog; en met regt mag men den tijd van zijnen bloei de gouden eeuw der Duitsche poëzij noemen. Velen houden hem voor den eersten man in dezelve; maar van kampen zou den palm liever aan schiller toereiken, en wij spreken hem althans niet tegen. De kring der hier vermelde zangers wordt besloten door hebel, die niet in zuiver Hoogduitsch, maar in zeker provincialismus heeft geschreven, door hem Allemannisch genoemd, en wiens aangehaalde stukje, in leesbaarder taal overgebragt, zoo wij ruimte hadden, zelfs nog eens overgegoten, hier eene plaats zou verdienen. Doch men koope liever alles.