Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1826

Geschiedenis der vroegere en latere Cortes van Spanje, door Ernst Munch. Uit het Hoogduitsch. Iste Deel. Te Haarlem, bij de Erven F. Bohn. 1824. In gr. 8vo. 375 Bl. f 3-60.

De titel van dit boek is, voor zoo verre wij uit het eerste deel kunnen opmaken, kwalijk gekozen. Het loopt slechts gedeeltelijk over de Geschiedenis der Cortes, maar geheel over die der vrijheid in Spanje, van de vroegste tijden af, door alle wisselingen heen, en eindigt met de uitroeping der

[p. 261]

Constitutie van 1812 te Madrid en te Cadix, in Maart 1820. Voorts is de oudere Geschiedenis bij de nieuwere met eene onevenredige kortheid behandeld: aan alle de zoo merk waardige lotgevallen der Cortes van Kastilië en Arragon voor karel V zijn slechts 52 bladzijden toegewijd; de opstand der Commaneros, met padilla aan het hoofd, die slechts een jaar duurde, beslaat alleen 88, en de Geschiedenis der hedendaagsche Cortes, sedert den opstand in 1808, 200 bladzijden. Blijkbaar dient het vroegere dus slechts als ter inleiding voor deze latere gebeurtenissen, waarvan onder anderen de Omwenteling in 1820 met de meeste uitvoerigheid geschetst wordt; hoewel de Schrijver, om eene ons onbekende reden, de aanneming der Constitutie door den Koning vóór den vroegeren optogt van riego vermeldt. Zekerlijk hebben wij in het tweede deel de Geschiedenis der Cortes van 1820, tot op derzelver gewelddadige ontbinding in 1823, te wachten.

Ongetwijfeld is de Geschiedenis van een Volk, hetwelk, na eenmaal de vrijheid bezeten te hebben, door schandelijke hoskabalen en priesterbedrog daarvan is verstoken geraakt, en herhaalde malen, zelfs na eene tusschenruimte van Eeuwen, vergeefsche pogingen deed, om het juk naar ligchaam en ziel af te schudden, en zich weder in het bezit der aloude Regten te stellen, eene zeer treurige taak; te treuriger nog, wanneer dit Volk eindelijk door de groote Kabinetten van Europa's vasteland, van de Witte Zee tot aan de Pyreneën, in een dusgenaamd Heilig Verbond vergaderd, tot het hernemen der snoodste boeijen gedoemd wordt. Wanneer dit nu verder geschiedt zonder eenige de minste beleediging, na eene Omwenteling, die het zeldzame voorregt genoot, van geen bloed te hebben zien spillen, dan door de beulsknechten der tirannij, dan vragen wij, of de verlichting en menschelijkheid, of de lessen van het Regt der Volken en de algemeene zedelijkheid zich dan volstrekt geen' weg hebben weten te banen tot die Kabinetten, welke zoo eenparig, zoo schaamteloos, zoo ongetergd het vonnis van een' langzamen marteldood onder de handen der Papen hebben uitgesproken over eene Natie, wier standvastige pogingen, toen alleen op het vasteland, aan die Kabinetten het sein en gedeeltelijk de middelen gaven, om den Geweldenaar, voor wien zij eerst in het stof kropen, te durven weêrstaan. De negentiende Eeuw, die zich zoo op verlichting boven hare zusteren beroemt,

[p. 262]

bloze op dit schouwspel, waarvan de Geschiedenis naauwelijks de wedergade kan vertoonen. De Oligarchie van Europa zegge niet tot hare verschooning, dat de tegenwoordige toestand van het onder stuiptrekkingen stervende Spanje haarzelve onaangenaam is; dat zij zoo iets niet verwacht, en slechts het herstel eener vaderlijke Regering bedoeld had: zij heeft, met geweld van wapenen, ferdinand onvoorwaardelijk, en dus in zijne willekeurige Magt, hersteld, en eene zesjarige ondervinding heeft haar (althans indien zij niet willens blind was) geleerd, wat de willekeurige Magt onder ferdinand was. Wij zien in dit boek het lange, vreesselijke lijden van Spanje tusschen 1814 en 1820; het ongeduld der Natie, althans van deszelfs beste gedeelte, den middelstand, over die verdrukking, door herhaalde opstanden en zamenzweringen, (niet minder dan zes in even zoo vele jaren) aan den dag gelegd; en wij mogen daaruit opmaken, wat thans, zonder de vreemde krijgsmagt van dat Volk, hetwelk tot onheil voor Europa schijnt bestemd te zijn, (het heeft in 1823 Spanje overheerd, en beschiet thans Missolonghi) in Spanje het geval zou zijn. Maar wij vernemen hier tevens, dat de voorstanders van het Despotismus zich, ten aanzien van Spanje, zeer averegts op de ‘eerwaardige Oudheid’ beroepen. In de Oudheid was Spanje juist vrij; het is eerst in de zestiende Eeuw, onder karel V en filips II, in slavernij vervallen, en de beroemde voorregten van Arragon en Katalonië zijn eerst vóór ruim honderd jaren stellig vernietigd, toen de thans regerende tak van het Huis van Bourbon op den troon kwam. De Cortes waren nooit naar Regten afgeschaft; zij waren en bleven een wezenlijk en noodzakelijk bestanddeel der Spaansche Staatsregeling, hetwelk de Koningen slechts in het vergeetboek zochten te stellen; hoewel zij toch begrepen, dat men hen nu en dan voor de leus, b.v. bij de inhuldiging van den troons erfgenaam, moest bijeenroepen. Was het nu onredelijk, wanneer het Volk, om zich tegen de herhaling van zulk eene verwaarloozing gedurende drie Eeuwen te hoeden, nu meer waarborgen eischte dan te voren, vooral wanneer het die door ongehoorde opofferingen had verdiend? Verdient zulk een gedrag den naam van opstand, muiterij en revolutionaire woelingen? De veroordeeling van den opstand der Spanjaarden tegen het willekeurige Gezag, de Inquisitie, en de Regering der Monniken, sluit tevens die van den Oorlog onzer Vade-

[p. 263]

ren tegen die zelfde Spaansche Koningen in zich, welke hier te lande niet minder wettig regeerden, dan ferdinand in Kastilië. In de vergelijking van beide gebeurtenissen treft ons nogtans één onderscheid van belang: de hardnekkige, langdurige tegenstand onzer Vaderen, met den kortstondigen, niet noemenswaardigen der Spaujaarden in 1823 vergeleken. Hieromtrent zal het tweede deel van dit werk ons zekerlijk wel eenige inlichting geven; schoon wij gelooven, dat er nog veel daaromtrent in het duister schuilt, tegen welks bekendwording de belanghebbenden althans vooreerst wel goede maatregelen zullen weten te nemen.

De ons onbekende Duitsche Schrijver is met een' goeden, vrijheidlievenden geest bezield. Zoo als wij reeds aanmerkten, in de oudere Geschiedenis is hij te vlugtig, te oppervlakkig; in de latere, daarentegen, is hij vrij naauwkeurig, en behandelt den opstand van 1520 in Kastilië en Valencia uitvoeriger dan robertson. Slechts omtrent de vroegere lot gevallen van antonio perez, en de oorzaken van deszelfs vlugt naar Arragon, had hij iet s meer kunnen zeggen: de Nederduitsche Vertaler had dit verhaal kunnen aanvullen uit hooft's Ned. Hist. Gaarne hadden wij ook iets meer nopens den opstand van Katalonië ten tijde van richelieu vernomen.

De Vertaling is vrij goed en zuiver. Slechts ééne uitdrukking is een voor den Nederlander onverstaanbare Germanismus; Sylvester-nacht voor Oudejaars-nacht, bl. 294. Op bl. 320 lezen wij, na de verovering van Caracca bij Isle de Leon, van eenen aanval op de grachten, zonder nadere uitlegging, hetwelk ons onverstaanbaar voorkomt.