Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1826

De invloed der Keerkrings-luchtstreken op Europesche gestellen; zijnde eene Verhandeling over de onder de Europeanen voorkomende Ziekten in heete Gewesten. Door James Johnson, M.D. enz. Iste Deel. Uit het Engelsch naar de derde uitgave vertaald, enz. door J.M. Daum, Chirurgijn-Majoor van den tweeden rang bij de Kon. Nederl. Marine. Te Amsterdam, bij C.G. Sulpke. 1824. In gr. 8vo. Behalve het Voorberigt, 502 bl. f 4-80.

Dat de mensch onder alle hemelstreken niet alleen leven, maar zich ook aan derzelver invloed gewennen kan, is eene stelling, door de kennis van den bewoonden aardbol zoo voldingend bewezen, dat zij geen betoog behoeft. Immers zoo wel de bevrozene poolstreken, als de verzengde keerkringslanden tellen hunne bewoners; ja zoo vermogend is de kracht der gewoonte, dat de bewoners dier gewesten eerst langzamerhand en met moeite een zacht en gematigd klimaat verdragen kunnen, en menigmaal hunne verhuizing tot den duren prijs eener kwijnende gezondheid moeten koopen. Zoodanig een overgang van het eene klimaat tot het andere wordt vooral dàn gevaarlijk, als dezelve plotseling geschiedt, en zonder inachtneming van dien leefregel, welke met het nieuwe land van inwoning overeenkomt. Dat hebben inzonderheid de Europeanen ondervonden, wier ondernemende aard, door winzucht aangespoord, hun reeds vroeg pogingen deed aanwenden, hunne bezittingen ook buiten hun werelddeel uit te breiden. Vandaar dat ook de aandacht der Geneeskundigen onder hen al spoedig op dit onderwerp bepaald werd, waaraan wij veelvuldige geschrif-

[p. 201]

ten over de ziekten der heete luchtstreken verschuldigd zijn. Ten getuige hiervan moge het werk van bontius verstrekken, en in lateren tijd die van lind, chalmers, jackson en anderen. Als vervolg op dezelve zoude het boek van den Engelschen Geneesheer james johnson kunnen beschouwd worden, hoewel hij in meer dan één opzigt van zijne voorgangers afwijkt.

De algemeen erkende waarde van dit boek en des Schrijvers kunde en ondervinding, alsmede de noodzakelijkheid van zulk eenen arbeid voor Nederlandsche Geneeskundigen, in die streken hunne kunst beoefenende, waren zoo vele voldoende redenen, welke den Heer daum bewogen, zijne krachten aan eene vertaling van hetzelve te beproeven.

In eene welgeschrevene Inleiding berigt ons de Schrijver, dat hij het onderwerp van zijn werk voornamelijk in drie Hoofdstukken verdeeld heeft, namelijk: 1^o. Voornaamste algemeene uitwerkselen der keerkringsluchtstreken op Europesche gestellen; 2^o. de bijzondere of dadelijke ziekten, en 3^o. (de) Prophylaxis, of middelen ter bestrijding der klimaatsinvloeden (invloed van het klimaat) en ter bewaring der gezondheid.

Een der eerste uitwerkselen dier heete luchtstreken is eene vermeerderde ontwikkeling van warmtestof en daaruit ontstaande vermeerderde uitwaseming, verminderde eetlust, overvloediger galafscheiding; de lichen tropicus paren zich aan dezelve, en worden elk afzonderlijk overwogen.

Over de koorts in 't algemeen. Derzelver velerlei oorzaken en aard en behandeling, door bloedontlasting, inzonderheid plaatselijke. Purgeermiddelen, onder welke aan de verbinding van Calomel met Jalappe de voorkeur wordt gegeven. Koude en laauwe begietingen in het tijdperk van hitte of reactie, ter herstelling van het evenwigt in de circulatie en der opwekbaarheid, welke door den Schrijver als de hoofdïndicatie in de behandeling van koortsen wordt opgegeven. Kwikmiddelen zijn tot hetzelfde einde

[p. 202]

dienstig; braakmiddelen ter ontspanning van de huid in sommige tijdperken en soorten van koortsen nuttig; hetzelfde geldt van de zweetmiddelen, die dàn alleen de verlangde uitwaseming zullen bewerken, als de temperatuur des lijders beneden de koortshitte is teruggebragt. Versterkende en opwekkende middelen komen alleen bij ware uitputting der krachten in aanmerking, en zoo, door de reactie in de eerste tijdperken der ziekte te beteugelen, de krachten des gestels voor uiterste pogingen bewaard worden, kan daardoor de noodzakelijkheid van prikkel en opwekking in bijna elk tijdperk der koorts worden voorgekomen. (Ofschoon wij gaarne het misbruik dier middelen erkennen, dunkt het ons echter, dat deze stelling wat te algemeen is en wel nader had verdiend omschreven te worden.)

Bengaalsche koorts, door moerasdampen voortgebragt. De behandeling, door lind aangeprezen, en het gebruik van den Cortex Peruv. wordt verworpen. Aderlatingen, daarna een scrupel Calomel met een half of heel grein Opium als sedans (?), vervolgens purgantia van eenig middelzout, Oleum Ricini of Calomel met extr. Catharticum, en eindelijk vijf tot tien grijnen (greinen) Calomel om de vier of zes uren, tot er eene genoegzame kwijling is opgewekt, koude fomentatiën, begietingen, baden, bloedzuigers, blaartrekkende middelen, - deze is in 't kort de geneeswijze, door den Schrijver gevolgd.

Koorts van Coimbatore, Guzzarat, Seringapatnam. Overal bespeurt men de grootste vooringenomenheid voor de thans in Engeland heerschende praxis met Calomel, welk laatste genoegzaam als een panacea wordt opgehemeld en in de buitensporigste giften toegediend. Galkoorts der keerkringen. Febris Endemica Bataviae. Hoofdmiddel alweder de Calomel. Ziekten der lever. Ontsteking derzelve. Aderlatingen; Calomel, pilul. Hydrarg. met Opium en Sulph. Stib. Hydrog. Van de eerste nooit minder dan 24 greinen in de 24 uren, somtijds zelfs giften van 20 grein driemaal daags. Pestloop en Cholera Morbus. Ook in deze beide ziekten zijn Calomel en Opium de spil, om welke de gansche behan-

[p. 203]

deling draait. Beriberi van Ceylon (volgens de beschrijving geheel onderscheiden van de Chorea St. Viti). Elephantiasis. In het eerste tijdperk slaagt men gemeenlijk door eene vereeniging van Kwik en Spiesglas met plaatselijke prikkels, bovenal een vesicatorium, gedurende eenigen tijd dragende gehouden. Ook de Rad. Asclepia Gigantea, door de inlanders mudar genaamd, schijnt ter bestrijding dezer kwaal veel vermogen te bezitten; maar in de Elephantiasis tuberculosa is dezelve nadeelig. Somtijds voldeed ook het Arsenicum in kleine giften.

Achter het werk zijn gevoegd drie bijlagen, waarvan de eerste van den Vertaler, een verslag behelzende van de Cholera Morbus, waargenomen aan boord van Z.M. Korvet van Oorlog, het Zeepaard, in de Oostindiën, in de maand Junij 1821. De behandeling bestond in het warme bad, en bij volbloedige gestellen eene aderlating, het Vin. Op. Arom. met AEleo-sacch. Menth. Pip. in een inf. Cham. vulg., warme of specerijachtige inwrijvingen, eene potio Salina purgans of Calomel, en bij verzwakking, ter opwekking des gestels, AEther sulphur. en Nitr. Alcoh., wijn, bouillon ezv. De tweede bijlage bevat Rapporten over de Epidemische Cholera, welke in geheel Hindostan en op het Schiereiland van Indië sedert de maand Augustus 1817 gewoed heeft. De derde bijlage betreft zekere inlandsche gewoonten, ziekten en geneesmiddelen in Indië, medegedeeld door daniel johnson, Esq., voormaals Heelmeester in dienst van de achtbare Kompagnie te Bengalen.

Wij doorliepen kortelijk dit Deel, ten einde onze lezers eenigzins met deszelfs inhoud en aard bekend te maken. Hoewel het zich in vele opzigten voordeelig onderscheidt van de menigvuldige oppervlakkige produkten van den dag, draagt het echter al te zeer den stempel van het tegenwoordig in Engeland heerschend Empirisme, dan dat wij er het zegel onzer goedkeuring aan hechten kunnen. Immers niet zelden ontwaart men een volslagen gebrek aan grondige theoretische kundigheden, ja zelfs eene moedwillige verachting derzelven. De diagnostiek der ziekten is gebrekkig, en de therapeutische grondbeginselen zijn

[p. 204]

dikwijls verre van rationeel en overtuigend te zijn; terwijl een stout beslissende toon voor bewijs of reden gelden moet. Voegt men hierbij het empirisch en onmatig gebruik van den Calomel, die als een panacea in alle kwalen wordt geroemd, tot 20 greinen pro dosi en dan wel sedandi fine, dan zal men zich niet verwonderen, dat wij dit werk niet onbepaald durven aanprijzen.

Ook in Engeland, weleer zoo rijk aan groote Geneeskundigen, is het gevolg eener verwaarloosde grondige studie onzer wetenschap maar al te blijkbaar; en als wij denken aan eenen mead, freind, huxham en zoo vele anderen, dan betreuren wij den nadeeligen invloed, dien ook daar een heerschend Empirisme op de studie en praktijk der Geneeskunde gehad heeft en nog heeft. 't is waar, men zoekt het misbruik van bloedontlastingen en Calomel door een voorondersteld ontstekingaardig karakter der thans heerschende ziekten te regtvaardigen; maar, zoo al zulk een karakter inderdaad bestond, hoe zal men met die hypothese het niet minder groot misbruik van pulv. Cubebae, zelfs in het eerste tijdperk van gonorrhoeae, en dat van andere heete prikkels, in overeenstemming kunnen brengen? Wij voor ons betuigen zulks even min te begrijpen, als de elders zoo zeer geprezene Narcotica, Kinazouten en andere geneesmiddelen (welke niemand, der zake kundig, onder de klasse der antiphlogistica zal rangschikken) een bewijs voor zulk een heerschend ziektekarakter van onzen leeftijd kunnen opleveren.

Wenschelijk ware het, dat de kennis en beoefening der Latijnsche taal bij onze Engelsche, Fransche en Duitsche Naburen wederom meer algemeen mogt worden, opdat dus ook bij de Geneeskundigen de lectuur van vroegere Schrijvers aan die der latere gepaard wierd. De uitkomst zou de voordeelen eener methode genoegzaam bewijzen, welke in ons Vaderland nog steeds gevolgd is, en die wij hopen, dat onder ons ook bij voortduring gevolgd zal worden. Onze litteratuur mogt al in menigte van boeken verliezen, de innerlijke waarde en het gewigt derzelven zou ons voor dat verlies rijkelijk schadeloos stellen.