Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1826

[p. 195]

Paulus in Karakter en Beoefeningsleer beschouwd, door Hanna More. Naar den vijfden Druk, uit het Engelsch. Te Rotterdam, bij M. Wijt. 1825. In gr. 8vo. 436 Bl. f 3-75.

Wij namen met huivering een boek ter hand, waarin eene Vrouw het woord voor het publiek voert over Paulus; maar zeldzaam vonden wij meer, dan nu, onze verwachting, na voleindigde lezing, overtroffen. Het leerstellige, en ieder geschil over hetzelve, liet de waardige Schrijfster buiten haar plan; zij bepaalt zich tot het karakter van den Apostel, en het praktisch Christendom, dat hij door leer en wandel uitdrukte. Zij maakt ons Paulus tot model, bij wien wij niet slechts gaan raadplegen over de vraagstukken van de Godsdienstleer, maar wiens voorschriften en voorbeeld wij ons eigen maken, om naar dezelve in ons dagelijksch leven te handelen. Het oorspronkelijk werk, in twee Deelen vervat, is door den Vertaler niet ingekort, maar wordt ons in ééns gegeven. Te regt begreep hij echter, dat het in zoodanige soort van godsdienstig leesboek meer op de zaken dan op woorden aankomt, en dat men, mits slechts niet den geest en zin van het werk veranderende, iets inlasschen en ook wel iets weglaten mag.

Reeds vonden wij de grootste voldoening bij de aanmerkingen over den staat der zedelijkheid bij het Heidendom, waarmede de Schrijfster, ter inleiding, de noodzakelijkheid der Christelijke Openbaring betoogt. Even voortreffelijk zijn de hierop volgende Hoofdstukken, welke de historische Schrijvers van het N.V. en de Briefschrijvers behandelen. Het vierde Hoofdstuk wijst het geloof aan, bij Paulus een werkdadig beginsel. ‘Geheel buiten zichzelven te gaan; alle vertrouwen op deugden, welke hij zelf bezit, en op daden, welke hij zelf verrigt, vaarwel te zeggen; zich geheel op een' ander' te verlaten; regtvaardiging te zoeken, niet door

[p. 196]

eigene gehoorzaamheid, maar door de gehoorzaamheid diens anderen; uitzigt te hebben op eeuwig heil, niet om de verdiensten van eigen leven, maar om die van eens anders dood, van den meestverachtelijk en dood, na het meestversmade leven; - voor zulk eene omwenteling in gemoed en hart vindt de mensch geen' grond, geene kiem, geene grondstof in zijne natuur; zij is vreemd aan zijne inrigting; bezit hij deze gesteldheid, zij is eene gave; ontwaart hij haar, zij is van elders afgeleid; zij is geen voortbrengsel, maar eene inprenting; zij is geene plant op eigen' grond gewassen, maar van elders overgebragt. Dit geeft de Apostel te kennen, wanneer hij zegt: ‘U is het gegeven te gelooven.’ - ‘De meest onvermoeide, maar immer redelijke strijder voor het Geloof is paulus. Overal toont hij aan, dat hetzelve geen bespiegelend leerstuk is, hetwelk werkeloos in ons hoofd blijft rusten; maar eene levendige overtuiging van Gods magt en goedheid, en van zijne genade in Christus; een beginsel, door het hart ontvangen, door het verstand erkend, en zich werkzaam vertoonende in den wandel.’

Ziet daar hetgene de Schrijfster ons opgeeft van des Apostels leerbegrip; welke leer dan ook, zoo als die hier wordt voorgedragen, waarlijk geene bespotting verdient, en welke wel geen bedaard en geregeld denkend mensch gelijk zal stellen aan de gedaanteverwisselingen van ovidius, of aan eene zielsverhuizing van pythagoras, al ware het dan ook, dat hij zijne gedachten over de leer van Paulus eenigzins anders leidde.

Een volgend Hoofdstuk behandelt de zedelijkheid bij Paulus; - voorts 's mans belangeloosheid, - zijn voorzigtig gedrag jegens de Joden - en de Heidenen. Het negende Hoofdstuk geeft het algemeen beginsel der schriften van Paulus, en het volgende zijnen stijl en geest. Verder komen voor: zijne teederhartigheid en hemelsgezindheid, - zijne menschenkennis, - kieschheid bij raad en bestraffing, - braafheid en opregtheid, en eindelijk zijne gevoelens over de geldliefde. Nu volgt een Hoofdstuk over

[p. 197]

den geest des Christendoms, in Paulus uitblinkende. Dan wordt Paulus' achting voor gevestigde Besturen aangewezen; voorts zijne oplettendheid voor mindere aangelegenheden; daarna wederom zijne leer over de opstanding en aangaande het gebed; en eindelijk, in het twintigste Hoofdstuk, wordt de Apostel voorgesteld als een voorbeeld voor het dagelijksche leven. De twee laatste Hoofdstukken wijzen de godsdienstige voorregten van onzen leeftijd, en sommige oorzaken, welke eene algemeene verbetering verhinderen, aan. Het besluit van alles is een, zoo wij hopen, hartïndringend woord. De verontschuldiging van den Vertaler, dat hij deze laatste Hoofdstukken niet in de eerste plaats meer geschikt voor den Nederlandschen lezer heeft veranderd, is ons voldoende; en wij erkennen, dat hij, die met een oordeel des onderscheids leest, (hetwelk bij dit werk vooral ook vereischt wordt) de toepassing op onze Natie gemakkelijk zal kunnen maken.

Men moge, gelijk wij reeds deden gevoelen, de rangschikking der denkbeelden hier nu of dan eenigzins anders wenschen, ook nu en dan van de waardige Schrijfster verschillen; maar men zal, desniettegenstaande, het boek niet dan ongaarne uit de hand leggen, en zich niet zelden, door nieuwe, immers minder gewone denkbeelden en wenken, aangenaam verrast vinden. Wij prijzen de lezing en herlezing aan. Het zij een aangenaam leesboek voor den leek, hetwelk de Leeraar ook, met groot nut en tot zijne wezenlijke stichting, gaarne, en wel meer dan eens, lezen zal.

Op de vertaling hebben wij niets aan te merken; alleen bekennen wij onze onkennis, of onkunde, ten aanzien van het woord onkennis, hetwelk hier bij herhaling voorkomt.