Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1826

Beschrijving van Zwitserland, met betrekking tot deszelft aardrijkskundige ligging, natuurlijke voortbrengsels, ondheden, geschiedenis en koophandel. Uit het Hoogduitsch. It Deelen. Met Platen. Te Amsterdam, bij J.C. van Kesteren. 1824. In gr. 8vo. Te zamen 580 Bl. f 6-:

Aan den titel beantwoordt dit boek in zoo verre volkomen, dat men hier, in den bepaaldsten zin des woords, eene beschrijving vindt. Aanlokkelijk, derhalve, is de houding dezes werks niet voor den smaak van elken lezenden, en menigeen zal over dorheid klagen en zich vervelen, die zich eene zoete en reine en wijze sentimentele verrukking in een' vruchtbaren en liefelijken beemd had toegedacht. Hem behaagt het niet, dat hier zoo weinig voldaan wordt aan de nieuwsgierigheid, die hij voor echte belangstelling wil doen doorgaan, en dat daar weder als zoo belangrijk behandeld wordt, wat hij rekenen zoude te behooren tot het departement van den beuzelgeest. Doch dit hangt van het subjectief oordeel en den individuélen smaak gelijkelijk af, weshalve wij daarvan

[p. 132]

geene voorbeelden bijbrengen. Waarheid is het, dat eene groote uitvoerigheid slechts zelden, en waar het er dan ook zoo heel veel niet op aankomt, tegen de doorgaans te overhaastende kortheid (b.v.D. I. bl. 165) overstaat, waarmede zaken, omtrent welke men zeker gaarne iets meer las, behandeld worden, b.v. de kerkelijke geschiedenis van Zwitserland op ééne bladzijde. Waar is het ook, dat zoo veel door elkander staat, dat men niet zonder hinder eenen overgang mist, b.v. (D. II. bl. 191): ‘De vrouwen dragen kousen van dezelfde (roode) kleur, en versieren haar opgewonden hair op zon- en feestdagen met eene groote zilveren naald. In den achtergrond van het dal dringt de snelvlietende Landquart uit eene naauwen vreesselijke rotskloof voort,’ ezv. Dit hinderde ons menigmalen, maar vooral (bijzonder in het eerste deel, en voornamelijk in de eerste bladen) de sautive overzetting, menige onnaauwkeurige en onverstaanbare uitdrukking, en - doch dit betreft het geheele werk - de slordige plaatsing der zinteekens en de onachtzame taalspelling. Hoe afkeerig van vitzucht, moet Recensent van dit gestelde toch rekenschap geven. Nu, wie kan in volzinnen genoegen nemen, als deze? ‘Buitendien, hetgeen ik uit eigene beschouwing geput heb, zal gevolgelijk hier als het nieuwste en zekerste zamengesteld worden, hetgeen de Zwitsers zelven omtrent hun land bijeengezameld hebben, zal Zwitserland door mij geschetst worden, zoo als men het heden ten dage kent.’ - ‘Noch het penseel, noch het graveer-ijzer kunnen de tooneelen niet voorstellen.’ - ‘Deze (massa's van sneeuw) vergrooten zich jaarlijks, en dijen zelfs tot in de benedenste gedeelte, hetwelk zich over vruchtbare dalen had uitgestrekt, verliest door de zomerhitte zoo veel ijs,’ ezv. - ‘Het hoopje sneeuw vergroot, in het benedenrollen, ziender oog.’ - ‘Zwitserland is een land, waar de vriend der natuur en der menschheid het liefste reist en vertoeft. (Dat is wel; maar nu het bewijs.) Gelukkige omstandigheden van een uitsteekenden aard zijn hier zelden, en waar zij zich bevinden zijn zij de eervolle vrucht van moeite en arbeid.’ - Wat is eene geestelijke nederzetting? (D. I. bl. 159.) - ‘De hoofdschedels (bl. 187) hebben opschriften;’ de grafsteden denkelijk. - ‘Die (eedgenoot, die) reeds als redder des lands de altaren verdienden, welke de kerk hem als zalig gesprokene vergund had op te rigten.’ - Wij zijn er van verzekerd, dat deze aanwijzingen genoeg zijn; maar ook, dat elk, die het werk

[p. 133]

zelf leest, dezelve zeer spaarzaam gedaan zal achten, en ze heel wat vermenigvuldigen kan. Dit ééne echter worde nog opgemerkt, opdat toch van kesteren, en met hem elk uitgever, toezie, dat hetgene hij dan toch vertaald wil hebben in de regte handen kome. Bl. 70 leest men: ‘De hedendaagsche Zwitsersche kleederdragten, van welke wij er verscheidene in plaat zullen brengen,’ ezv. - en nu vindt men geene platen. Hoe zit dat? Den sleutel vindt men na een uittreksel uit een werk van depping, waarvan men, bl. 5, leest, dat koperen platen het verzellen, ezv. Daar wordt gezegd, dat men derhalve de teekeningen zal dienen aan te vullen, - hier, dat men dit niet behoeft te doen, omdat men verscheidene platen geest. Men laat depping spreken, alsof men zelf sprake, en nu maakt men al eene heel malle figuur!

Dit spijt ons, omdat wij voor ons dit boekwerk, dat zeker meer onderhoudend konde geschreven zijn, zoo gaarne aanprezen, uit hoofde van vele wetenswaardige bijzonderheden, die het, in een beknopt bestek, modedeelt; hoewel zij, voor welke dezelve niet zoo zeer aangename herinneringen, als wel geheel nieuw zijn, wel nu en dan een woordje tot opheldering wenschen zullen. In de 90 eerste bladzijden vindt men een algemeen overzigt van Zwitserland, en voorts de beschrijvingen van elk kanton in het bijzonder. Het verrassende, vooral om het onverwachte eener zoodanige afwisseling, is echter niet zóó weinig, dat de Recensent omtrent de keuze van het een of ander niet zoude verlegen zijn. Die anekdote omtrent de kinderliefde van een' kwikstaart, D. I bl. 60; die uitweiding omtrent de volksverhuizingen, bl. 68; dat verhaal aangaande de wonderbare redding van een, door een' koningsarend, in de lucht opgevoerd kindje, bl. 235; die vertelling aangaande een dorppoëet bij de Entlebuchers, D. II. bl. 35; die opmerking omtrent den voorrang der Appenzeller vrouwen aan het H. Avondmaal, bl. 135, en omtrent het eijerenspel op Paschen, bl. 141; dat berigt omtrent het bereiden der Zwitsersche kaas, bl. 156, en meer, door ons aangeteekend, ware der overneminge even waardig. Zie hier echter eene andere kleine, maar bevallige proeve: ‘Bij de Graauwbunderlanders heeft de gastvrijheid de volgende gewoonte ingevoerd. Is er tusschen twee personen eene beleediging voorgevallen van dien aard, dat de wraak hare bloedige hand in het spel mengen kunne, zoo trachten hunne vrien-

[p. 134]

den hen weder te doen naderen, en onder één dak en aan ééne tafel te brengen. Hier deelen zij tusschen de beide partijen het verzoeningsbrood uit, en menschen welke dit brood met elkander hebben gebroken, kunnen elkander niet meer vervolgen; want een heilzaam volksgeloof verschrikt hen met den eeuwigen vloek.’ (Dewijl iets dergelijks bij de Oosterlingen plaats had, en zelfs voor ons de uitdrukking: ‘beleedigd te zijn door iemand, die ons brood at,’ iets aandoenlijks heeft behouden, - o verhevene wijsheid dan van den Insteller des H. Avondmaals!) - ‘Wanneer in Engadin het gerigt een' aangeklaagde vrijgesproken heeft, wordt hem de roos der onschuld door een jong meisje overgereikt; een zoet vleijend loon voor eene gevangenschap, aan welke hem de loop des regts moest onderwerpen. Wij missen een zoo aandoenlijk gebruik, en geene bloem der onschuld wordt den ongelukkige aangereikt, dien het lot op eene zoo treurige wijze vervolgde!’ Hoe zeer veel ware hierbij nog wel aan te merken! Doch wij moeten ons verslag eindigen, met eene lofspraak over de vier uitstekende platen, behalve de even fraaije titelvignetten, die aan dit werk waren luister bijzetten.