Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1826

Gedenkt uwer Voorgangeren. Leerrede over Hebr. XIII: 7, 8, uitgesproken te Amsterdam, 4 Sept. 1825, bij gelegenheid van het overlijden van den wel-eerw., zeer gel. Heer Pierre Chevallier, Predikant bij de Waalsche Gemeente. Door A.S. Thelwall, Predikant bij de Engelsche Episcopale Gemeente. Uit het Engelsch. Te Amsterdam, bij J.H. den Ouden. 1825. In gr. 8vo. VIII, 56 Bl. f :-60.

Een Engelschman, predikant (zoo hij zegt) bij de Episcopale gemeente alhier, houdt eene lijkrede op een' Hollander, leeraar bij de Walsche gemeente, en laat dezelve in de taal des lands overzetten, om uitgegeven te worden. Een wonderlijk verschijnsel voorwaar; maar niet wonderlijker, dan dat deze vreemdeling, onder een halfhonderd Christenleeraren in de hoofdstad, en nog oneindig grooter aantal daarbuiten, vroeger als de éénige man optrad, die wist, hoe jammerlijk het er hier met zeden en godsvrucht uitzag, en hoe natuurlijk het dus was, dat God ons eindelijk met watersnood bezocht. Ook nu is hij de éénige, die of chevallier regt kende, of zulken man naar waarde wist te schatten, of - daarvoor rondelijk durfde uitkomen. Het is een zegen waarlijk, dat wij zulken wachter op onze muren uit het hoogverlichte en edelmoedige Engeland ontvangen hebben! Het is vooral ook weêr een kostelijk stuk, wat wij hier ontvangen, - zonder menschelijke welsprekendheid, zonder

[p. 105]

verderfelijke geleerdheid en oordeel- of uitlegkunde, daar mag men van verzekerd zijn. En niet minder zonder die laauwheid, welke liefderijk en verdraagzaam wil heeten; zonder hoogmoedige inbeelding, alsof de mensch door eigene deugd welgevallig bij God zou kunnen worden. In één woord, een kostelijk stuk. Onze tijden, en onze leeraren vooral - het is er dan erg mede gesteld - men kan ze niet te zwart teekenen. Beleefden wij toch weêr die zalige dagen, toen de predikstoelen van hevige geschillen daverden; toen de staat, ten gevolge daarvan, tot in zijne grondslagen werd geschokt; toen men dezen uitstekenden man van zijn hoofd, dien van zijne vrijheid, en eene menigte van vaderland, rust en het zoo duur gekochte voorregt beroofde, om God overeenkomstig haar geweten te dienen - of toen men, wat later, in Engeland bad en moordde, een' braven Vorst op het schavot, een' huichelenden cromwel op den troon hielp! Maar, helaas! zoo is het niet meer. De katholijke landen beschamen ons. Zie Spanje! zie Frankrijk! zie de Jezuiten en hunne handlangers! Hoe stelt men alle middelen in het werk, om het allerheiligst geloof te doen zegepralen! En wij - maar thelwall en eenige anderen laten het niet onder zich. Zelfs tot redenering, (verbeeld u, lezer!) menschelijke, misschien wel wijsgeerige redenering, vernedert zich de ijverige man, (het is waar, slechts in eene noot) om maar allen alles te worden en velen te gewinnen: want in die noot betoogt hij onwederlegbaar, wat nog nooit een verstandig mensch tegengesproken, en de schrijver van het boek Job al vóór vierduizend jaar gezegd heeft, dat geen mensch Gode profijtelijk kan zijn. Welnu, is dat geen trant? Zal dan nog iemand blijven beweren, dat deze man slechts daarom op geleerdheid en wijsbegeerte schimpt, omdat hij ze zelf niet bezit? Hij doet bij deze gelegenheid zelfs eene nieuwe ontdekking, hierin bestaande: dat de beloften van het Oude Testament, als belooningen der gehoorzaamheid aan de wet, slechts daarom alleen tijdelijk waren, omdat men, des noods, nog wel straffeloosheid, en dus een onver-

[p. 106]

hinderd genot van het aardsche, door een vlekkeloos gedrag, zou kunnen verdienen, maar meer - waarlijk niet. Ziet, gij geleerde Schriftverklaarders! dat is nog nooit bij u opgekomen. Zoo helder ziet men eerst, als men de oogen sluit, en, in zichzelven gekeerd, door de maag of het hart, alles ontdekt, wat bestaat en niet bestaat.

Om u eindelijk eens geheel uit den dut te helpen, landgenooten! en u niet meer op twee gedachten te laten hinken - ziet hier, hoe het met de kwestie tusschen nieuw licht en oude duisternis, of heel oud licht en wat latere duisternis, staat: Gij werpt uw gezond verstand weg, of gij behoudt het. In het laatste geval hebt gij de waarheid van de bijbelsche geschiedenis te onderzoeken, den zin van hare leer uit te vorschen, de resultaten onderling en met de onmiskenbare uitspraken der natuur te vergelijken, en alzoo, onder nederige afbidding van Gods hulp en bijstand en verstandig gebruik van onderwijs, eenen regel voor uzelven te ontwerpen, dien gij, met de overtuiging van uw best gedaan te hebben, gerustelijk volgt. In het andere staat u de keuze open tusschen de onfeilbaarheid van den Paus of die van onze geïnspireerden; welke beide u ook in den Bijbel, mits ge maar niet te veel op zin en zamenhang, op doel en omstandigheden let, stoffe te over zullen verschaffen, om in uw geloof versterkt en in ijver ontvlamd te worden. Bezit gij daarbij slechts de regte geschiktheid, als een uitverkoren vat - niet veel koud verstand, maar zoo veel te meer hartstogt en verbeelding - dan gaat alles des te beter; uwe bekeering is spoedig voltooid, en gij zijt, ééns voor altijd, van onrust en vreeze verlost. Of het hier namaals ook zal heeten: zij hebben de duisternis liever gehad dan het licht - gij luije dienstknecht, waarom hebt gij uw talent niet op woeker gezet? - ik ben naakt geweest en gij hebt mij niet gekleed, en wat dergelijke al meer is, dat blijft eene andere vraag.

Ten slotte: wij hebben den Eerw. chevallier als een goed, geleerd en ijverig man en bekwamen leeraar immer vereerd; maar wenschten wel, dat hij op deze

[p. 107]

wijze door den misschien welmeenenden, maar dan zeker zonder verstand ijverenden thelwall, ten koste van zoo vele brave ambtgenooten, niet gedacht, noch bij het wonderlijke hoopje onzer nieuwste hervormers aangeschreven ware.