Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1826

De Unie van Brussel, des jaars 1577, naar het oorspronkelijke uitgegeven, door Mr. J.C. de Jonge, Substituut-Archivarius van het Rijk. In's Gravenhage, bij de Wed. J. Allart. 1825. In gr. 8vo. 216 Bladz. Met een fac-simile in plano. f 2-50.

Meermalen ontvingen wij uit handen van van wijn's kundigen en waardigen medehelper gewigtige bijdragen tot de oudere Geschiedenis van ons Vaderland, zoo in de Werken der Maatschappij van Nederlandsche Letterkunde, als afzonderlijk, uitgegeven. (Over het opkomen van den derden stand, over floris den Voogd, den oorsprong der Hoeksche en Kabeljaauwsche twisten, enz.) Dit alles was geput uit, of gegrond op, echte stukken, in de Archiven voorhanden. Thans deelt hij ons een dier stukken

[p. 65]

mede, van veel belang voor de onvergetelijke Geschiedenis van onzen opstand tegen Spanje, - het oorspronkelijke der Unie van Brussel, die de Utrechtsche twee jaren voorafging, maar in eenen anderen geest gesteld was, zoodat hare onderteekenaars zich meestal spoedig onder Spanje en Parma vlijden. Deze Unie was niet zeer bekend, en nogtans was zij een onmiddellijk gevolg van den Gentschen Vrede, en ging het bekende Eeuwige Edict vooraf, hetwelk daarvan een uitvloeisel was. Uit 's Rijks Archief heeft de bekwame de jonge dit stuk in de eigene (Fransche) taal, waarin het gesteld was, door een fac-simile voorgesteld, benevens alle de onderteekeningen, doch deze op de gewone wijze gedrukt. - De inleiding is een meesterstuk van historische voorstelling, en ontwikkelt uitnemend de voor- en nadeelen, die de Unie van Brussel aan de zaak der Vrijheid gedaan heeft. Stipte onpartijdigheid heeft hier de pen van onzen Schrijver bestuurd, even als bij de vermelding van alle de Edelen, Geestelijken en Burgers, (over de 250 in getal) die aan dit Verbond hebben deel genomen, en bij de meesten van welken de handhaving van den Roomschen Godsdienst, die ook in het Verdrag uitdrukkelijk bedongen werd, op den voorgrond stond. - Doch de jonge doet aan de verdiensten van dezen regt wedervaren, ook wanneer zij openlijke vijanden of zelfs geheime verraders van de zaak der Vrijheid werden, en liet zich door geene verkeerd gewijzigde vaderlandsliefde tot eenzijdigheid wegslepen. Zie b.v. de vermelding van barlaimont, hierges en zijne drie andere zonen, (bl. 178) aarschot, (bl. 28, 29, 40, 41) enz. Hij verzwijgt geenszins hunne gebreken, en zelfs misdaden; maar hij eerbiedigt den mensch, terwijl hij zijne daden afkeurt. Inderdaad is er voor den afval dier Heeren (behalve van hen, welke de Unie ter kwader trouwe teekenden) wel wat te zeggen; de vernieuwde beeldenstorm, de ergerlijke tooneelen te Gent en elders moesten de ijverige Roomschgezinden wel grieven en verbitteren. Te regt nogtans doet onze Schrijver zien, dat ook jaloerschheid

[p. 66]

op den Prins van Oranje en zucht tot eigene verheffing daarbij eene rol speelden. Het was deze afval, die eerst de partij der Malcontenten voortbragt en stijfde, naderhand de Walsche Gewesten, en eindelijk bijkans geheel Vlaanderen, onder het gezag van Spanje en de Roomsche Kerk terugvoerde. Men had dus tot hiertoe algemeen gedacht, dat deze Unie door de Staten der Zuidelijke Gewesten alleen gesloten was; maar uit het oorspronkelijke stuk en de Notulen der Staten Generaal zien wij, dat ook Holland en Zeeland, hoewel onder zekere voorwaarden en voorbehoudingen, daarin deel namen, (bl. 125-136.)

Men ziet dus, dat dit werk, hoewel op eene kleinere schaal, gedeeltelijk in den vorm van te water's bekende Geschiedenis van het Verbond der Edelen gesteld is. Ook hier zijn de berigten omtrent de personen, gelijk in dat doorwrochte werk, met naauwkeurigheid en ongemeene vlijt bijeenverzameld. Dit stuk heeft eene bijzondere waarde in onze dagen, waarin Jezuiten, vreemde Zendelingen en dweepers, tot uit Ierland toe, de inwoners der Zuidelijke Gewesten, onder godsdienstige voorwendsels, tegen hunne vaderlijke Regering trachten op te zetten, en gaarne eenen nieuwen burgeroorlog zouden stoken. (Heeft niet de Ier o'connor te Dublin reeds veelbeteekenend van bajonetten gesproken?) Maar de tijden zijn veranderd, en de woelgeesten hebben geen' parma. Altijd, nogtans, blijft het nuttig, door beschouwing van het voorledene voor de toekomst te waarschuwen, en de heillooze gevolgen van godsdienstige twisten en verdeeldheden voor de vrijheid, onafhankelijkheid en welvaart van een land aan te toonen. Zij alleen hebben de Zuidelijke Gewesten, van den frisschen stam afgerukt, de dehalve Eeuw onder vreemden doen wegkwijnen, en, nu eindelijk deze wonde begint te heelen, zouden vrienden dier twisten zoo gaarne de eens zoo welgelukte proef herhalen. Moge het hun nimmer gelukken!

Wij wenschen, dat de Heer de jonge ons nog op meer soortgelijke vruchten zijner onvermecide nasporingen onthale.