Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1826

Over het Herstel en de Invoering der Nederlandsche Taal, door L.G. Visscher. Brussel, bij Brest van Kempen. 1825. In gr. 8vo. XX, 201 Bl. f 1-80.

Gaarne hadden wij dit boek vroeger aangekondigd; gaarne wenschten wij het loffelijk doel van den Schrijver, om onze taal ook in de Zuidelijke provinciën langs zoo meer in aanzien en gebruik te brengen, zoo het zijn kon, te bevorderen. Maar er was zoo veel in het geschrift, dat ons hiervan terughield; zoo veel, dat ons stuitte; zoo veel, dat alle geschiktheid, om het oogmerk te bereiken, aan hetzelve scheen te moeten ontnemen. Die hooge, beslissende en dikwijls spottende toon, omtrent de tegenstanders zoo wel, als de begunstigers der Hollandsche letterkunde, moest toch wel aan het lot van de vleêrmuis doen denken, die aan geene van beide zijden eenigen vriend vond. De uitkomst trouwens heeft dit reeds eenigermate getoond. Uit het Zuiden en uit het Noorden zijn zware buijen tegen hem opgekomen, die des mans trots, zoo hij anders daarvoor vatbaar is, deerlijk ter neêr geslagen en zijne eigenliefde gehavend moeten hebben; zoo zelfs, wij bekennen het, dat ons medelijden, en meer dan medelijden, hierdoor werd opgewekt, en wij ons verbeelden eene mate van ingenomenheid tegen visscher bij de Schrijvers dezer berigten en beoordeelingen te bespeuren, die wederom al het goede voorbij of in het ongunstigste licht zag. Zoo is, bij voorbeeld, de poging op zichzelve toch loffelijk; de ingenomenheid met onze nationale taal in den geest der beste vaderlanders; de hulde, aan ons lager schoolwezen betoond, (het is waar, Fransche geleerden zijn hier voorgangers) welkom aan het Hollandsch hart; het verslag, in de inleiding,

[p. 35]

van het tot hiertoe bewerkstelligde in Braband enz. niet onbelangrijk; de stijl levendig en klaar; de taal zonder hinderlijke feilen. En hetgeen men den Schrijver tot verwijt doet strekken, dat hij een jong mensch, dat hij geen geleerde, dat hij ambtenaar in een vak is, waar het meer op cijferen dan op schrijven, op naauwkeurigheid dan op smaak en oordeel aankomt, is immers even geschikt, om het gebrekkige te verschoonen en het goede des te prijsselijker te maken. Spreekt hij bij voorbeeld, van het dwaze en verkeerde des gebruiks van de Latijnsche taal op onze Hoogescholen, dan spreekt hij slechts, als honderd anderen dagelijks doen, van zaken, die hij niet genoeg verstaat of vermogend is te doorgronden; dan zwemt hij met den stroom des tijds, die dat gebruik in vele landen heeft doen afschaffen; dan droomt hij, aan den eenen kant, van kwade gevolgen, die of geheel niet bestaan of andere oorzaken hebben, en, aan de andere zijde, van eene gouden eeuw, die, reeds elders aangebroken, ook ons spoedig bereiken kan; ja dan schrijft hij aan oud gebruik en vooroordeel toe, wat mannen als kemper nog vóór korte jaren geoordeeld hebben te moeten voortduren. En schijnt hij een' nieuwen grond tegen deze voortduring te willen ontleenen uit de moeijelijkheid, om Fransche, Duitsche, Hollandsche geleerden, die elk de taal op hunne wijze uitspreken, te verstaan, dan schijnt hij slechts van dien tijd geheel niet te weten toen Europa maar ééne geleerde republiek was, en de Italiaansche, Fransche, Engelsche en overige Hoogescholen door onze landslieden werden bezocht, noch van dien lateren, toen kweekelingen uit allerlei landstreek onze Akademiën versierden, en ook menigmaal buitenlanders, vooral Duitschers, op den hoogen leerstoel waren verheven. Even zoo oppervlakkig en scheef is zijn oordeel over de waarde onzer eigene letterkunde, maar ook even zoo gewoon of begrijpelijk in een' jongen dilettant, in een' man, die, eenigermate tusschen Frankrijk en Holland in staande, zoo hij meent, onpartijdiger dan anderen kan en moet zijn, en, hier en daar wat gehoord en ondervonden hebbende, dat hem hiertoe dient, vooral niet aarzelt dat voor den dag te brengen. In één woord, het schijnt ons toe, dat de Heer visscher het met de nationale letterkunde wèl meent: ‘de taal is immers voortreffelijk; er zijn in vroeger en later tijd ook waarlijk fraaije brokjes in dezelve aan het licht gekomen; het wordt zelfs sedert eenigen tijd

[p. 36]

langs zoo beter; bij stijl, van der palm en bilderdijk wordt meestal de goede smaak in acht genomen; sta er slechts een oorspronkelijk vernuft, een byron b.v., op, zoo neemt de Nederlandsche Muze, die nu als 't ware weêr twee vleugels heeft, nog wel eens de schoonste vlugt.’ Ja, de vernedering zelve, welke men ons op deze wijze, op den toon van een gestreng vader of onderwijzer, iets prijzende, maar veel meer lakende, wil doen ondergaan, is zekerlijk bestemd, om ons den ijver te doen verdubbelen, en voor sommigen, die, even zeer in den blinde, het vaderlandsche verheffen en het vreemde minachten, inderdaad geen geheel ongeschikt tegengift. O! als men zich maar niet boos maakt, dan laat zich het boekje heel wel en genoegelijk lezen. De Schrijver is in zijne soort (als jong mensch, ongeleerde enz., in een pas weêr regt genationaliseerd gedeelte des lands) gansch niet onknap. Hij schrijft gemakkelijk en onderhoudend, is tusschenbeiden geestig, doet regt aardige voorslagen, maakt niet meer fouten in de taal, dan onze meeste Schrijvers met Brabandsche Correctors welligt zouden maken; en, is hij dan ook eens onbeleefd tegen een' Hoogleeraar, een' Minister of eene stad, wij zagen, hij spaart de natie zelve en hare instellingen, hare voortbrengsels niet: waarom zouden ten broeke, appelius en Namen niet zoo wel vrede met den man hebben, als Holland of Braband?

Wij wenschen intusschen, dat de Hollandsche boekwinkel in Brussel, dien wij als belangrijk voor de goede zaak beschouwen, voortaan vlekkeloozer en aanprijsselijker stukken, dan deze brochure, voor den dag brenge.