Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1826

Sibrandi Stratingh, Oratio de Chemiae recentioris incrementis atque praestantia, quam etc. D. i. Redevoering over de voortgangen en de voortreffelijkheid der nieuwere Scheikunde, openlijk gehouden te Groningen den 14 Januarij 1824, bij het aanvaarden van het gewoon Hoogleeraarsambt in de Wisen Natuurkundige Faculteit. Te Groningen, bij J. Oomkens. 1825. In gr. 4to. 19 Bladz.

Deze Redevoering geeft ons een naauwkeurig verslag van de voornaamste ontdekkingen, welke men in de laatste jaren in de Scheikunde gemaakt heeft. In de eerste plaats wordt van de belangrijke ontdekking van oerstedt gesproken, waardoor men de analogie nader heeft leeren kennen tusschen het Galvanismus en de magnetische vloeistof, en daarbij wordt van seebeck en yelin,

[p. 11]

die het verband tusschen de warmtestof en de magnetische vloeistof hebben aangetoond, mede met een woord gewag gemaakt. Vervolgens spreekt de Redenaar van de lamp zonder vlam, en van de zekerheidslamp van davy, en van het gloeijen der Platina-spons door middel van het waterstof gaz, welk zonderling verschijnsel döbereiner ontdekt heeft. Stratingh gaat daarna over, om met eenige weinige woorden de verdiensten van davy te vermelden in het vaneenscheiden der verkoolde handschristen, onder de puinhoopen van Pompeji en Herculanum opgedolven, gelijk ook die van thénard in het herstellen van de verkleurde schilderstukken der oudheid. Dit zijn de letteren en de kunsten aan den voortgang der nieuwere Scheikunde verschuldigd. - Vervolgens spreekt stratingh van de verdiensten van scheele in het gebruik van het Chlorin-gaz, om de miasmata in heerschende ziekten te vernietigen, en om er linnen mede te bleeken; van het gebruik van zuurstof- en waterstof-gaz, om door de verbranding eene warmte te ontwikkelen, waarbij de Platina smelt als wasch, en de diamant met sterken glans verteerd wordt. Hij toont ons het gebruik aan van het gaz hydro-carbonicum, in de gaz-verlichting thans in Engeland bijna algemeen ingevoerd, en ook elders meer en meer in zwang komende; gelijk ook het nut, dat de nieuweren uit den waterdamp hebben weten te trekken, om verschillende bewerkingen, met besparing van tijd en kosten, gelijkelijk ten uitvoer te brengen.

Niet slechts de gaz-soorten, maar ook de drupvormige vloeistoffen zijn door de latere Scheikundigen met ijver onderzocht. Aan hunne onderzoekingen heeft men het te danken, dat men de minerale waters kunstmatig vervaardigen kan, en daaruit bijna even veel nut als uit de natuurlijke kan trekken. Ook de vaste ligchamen zijn naauwkeuriger ontleed. Hierbij wordt natuurlijk gewag gemaakt van de Metalloïden, welke davy en anderen achtereenvolgens in loogzouten en aardsoorten hebben ontdekt.

[p. 12]

Eindelijk spreekt stratingh van de verdiensten der nieuwere Scheikundigen aangaande de zamenstelling der bewerktuigde wezens. De in kelp- en varec-asschen, die door verbranding der zeetangen ontstaan, toevallig ontdekte Iodine, de in de planten gevondene menigvuldige Alcaloïden, zoo als de Morphine, Cinchonine enz., worden hier niet vergeten; gelijk ook van het gebruik der dierlijke kool in het zuiveren van bedorven en door looddeelen vergiftigd water met een woord gewag wordt gemaakt. Een blik op het nut der beter gekende reagentia, en op de voortreffelijkheid der Stochiometrie, welke aan de Scheikunde weldra denzelfden trap van juistheid belooft, dien de Natuurkunde reeds bezit, besluit dit belangrijk overzigt van de vorderingen der Scheikunde, waaraan de Redenaar zelf heeft medegewerkt, en nu, in zijne betrekking, tot roem onzes vaderlands, zoo wij hopen, in dubbele mate zal blijven medewerken.

Dit is het beloop dezer Redevoering. Of zij echter op dien naam wel aanspraak maken mag, en of zij wel voor algemeene bevatting geschikt is, zouden wij (hoeveel belangrijke zaken zij ook behclzen moge) met reden betwijfelen. De aanspraak aan de Studenten kenmerkt zich door eene groote welwillendheid, welke niet missen kan, den band tusschen Leeraar en leerlingen ten naauwste toe te halen.