Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1825

Onverdraagzaamheid van het deïsmus.

Het is eene meermalen opgemerkte waarheid, dat, wanneer de zoogenaamde uitsluitende Godsdienst der Rede eenmaal de volle magt in handen had, zijne aanhangers misschien van alle Sekten de onverdraagzaamsten jegens andersdenkenden zouden zijn, in weerwil der verdraagzaamheid, of wijsgeerige onverschilligheid, op welke zij zich beroemen, omdat zij thans - de zwaksten in getal zijn. Nu en dan geven de Deïsten, die thans in Duitschland, meer en min bedektelijk, de Openbaring bestrijden, ons eene proef, wat het worden zou, indien zij regeren mogten, en dat zij alsdan waarlijk de Fransche Conventie en het Uitvoerend Bewind in vervolgzucht niet zouden achter zich laten. Sterker echter, dan in een onlangs uitgekomen stuk van eenen gebhard, Predikant en Superintendent (!!!) te Kranichfeld, in het land van Gotha, hebben wij zulks nergens gezien. Deze eerlijke man, die als Christen-leeraar en Opziener der Gemeente 's lands geld trekt, plaatst in een boek, genaamd: Ueber die letzten Gründe des Rationalismus, waarin hij in den sterksten zin het gezag des Bijbels en alle eigenlijke Goddelijke Openbaring aantast, de volgende liefderijke oordeelvelling over Godsdienstleeraars, die aan den Bijbel, als eene Openbaring Gods aan het menschdom, gelooven: ‘De mensch, die nooit redelijk wordt, is misbruikt, en hij, die, voor 't overige redelijk, nogtans in eenige menschelijke aangelegenheid blindelings gelooft, is slechts half redelijk en in zoo verre onverstandig; de Geestelijke, die der Rede door eene Openbaring eene

[p. 291]

voogdes wil geven, is een geestelooze, goddelooze, die niet weet, wat hij wil, dewijl hij niet eens weet, dat waarheid waarheid is; hij is een booswicht, die de Rede, de Godheid en de menschheid hoont, een verachter, vernietiger der geestelijke menschheid, van welke hij zich toch zelf niet ontslaan kan, en die hem toch alle levensbronnen opent, uit welke hij ieder oogenblik gedrenkt wordt.’ - Dit, wat de Geestelijken aangaat. Maar ook de arme Christelijke leeken, die in de eenvoudigheid huns harten aan den geopenbaarden God en Vader van jezus christus gelooven, komen niet vrij. Ziehier, hoe malsch deze Apostel der Rede hen aanspreekt: ‘Mensch! ga weg van mij! Gij zijt een ellendig, jammerlijk wezen, een schepsel slechts voor deze aarde, en koestert zelfs in uwen bloei haren worm, die u weder in aarde veranderen moet. Gij schijnt in zekeren zin voor deze wereld te goed, en zijt toch niet goed genoeg voor eene hoogere. Gij schijnt alles en zijt niets, geen enkel, geen volledig dier, en een onvolledige geest. Gij hebt hooge voorgevoelens van eenen beteren toestand, die zich echter, wanneer gij u daarvan verzekeren wilt, slechts als misleiding vertoonen. Zoo dra iets dragelijks van u worden zal, behoeft gij vreemde hulp, zonder te weten, van waar die komt. Uwe Rede, de kracht, die over alle uwe krachten bevelen zal, mag hare eigene bevelen niet vertrouwen. Geboren tot het zoeken naar waarheid, loopt gij de dwaling in handen. Ieder schepsel heeft tot zijn bestaan, tot het bereiken zijner bestemming de noodige hulp van de Natuur; u moet de onmisbare waarheid van buiten gegeven worden, en echter spelt gij eeuwig in die Openbaring, en kunt in haar geenen enkelen ondubbelzinnigen Tekst vinden. Kunt gij dan achting voor uzelven hebben, gij onhandig schepsel? Wilde de Schepper in u een meesterstuk voortbrengen, en had toch het denkbeeld van uw wezen niet regt begrepen? Gij moest een Engel in zigtbare gedaante worden, en het dierlijke kon zich met dien geestigen aard niet verdragen, en zoo werd gij een half dier en een geestelijk monster. - Tot zulk een wezen maken de Supernaturalisten (Christenen) den mensch met hunne zonderlinge stellingen, in plaats dat zij het denkbeeld moesten vasthouden: Rede is toch Rede.’

Dit boek is in 1822, in een Christelijk land, met naam en toenaam des Schrijvers, gedrukt! Nog twee stalen van de

[p. 292]

denkwijze des Schrijvers: ‘Niet ééne redelijke Geloofsleer heeft in den Bijbel meer zekerheid en kracht, of een' verhevener, weldadiger zin ontvangen.’ - ‘Het Voorbeeld van jezus mag, in de hoofdzaak, slechts in die zelfde mate werken, als andere voorbeelden.’