Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1825

Waarneming eener belangrijke hoofdwond met fractuur in het bekkeneel en beleediging der hersenvliezen, vergezeld van gedeeltelijk verlies der hersenzelfstandigheid, bij een' brigadier van het regement huzaren, No. 8, te Gent. Door W.C. van Leersum, Officier van Gezondheid der derde Klasse bij hetzelfde Regement.

Den 17 Junij 1824 werd in het Garnizoens-Hospitaal te Gent opgenomen de Brigadier lodewijk janssens, oud 25 jaren, met eene aanmerkelijke wond aan het hoofd, veroorzaakt door een' sabelhouw, welke hem des avonds van den 16 Junij in een tweegevecht was toegebragt, en alstoen provisioneel door den Heer van sevendonck (Aide-Majoor bij het Regement) was verbonden, die hem den 17den, des morgens reeds vroegtijdig, naar het Hospitaal deed transporteren, alwaar hij dan ook vóór de morgenvisite aankwam. Ik (als belast zijnde met het verband in het Hospitaal) maakte, in tegenwoordigheid van mijn' Chirurgijn-Majoor, den Heer delemarre, en den bij het Hospitaal geattacheerden Aide-Majoor, den Heer decourtray, het eerste

[p. 10]

verband los; wordende alstoen het volgende door ons waargenomen. De wond bevond zich aan het linker zijdelijk gedeelte des hoofds, zich uitstrekkende van het middelste gedeelte des wenkbraauwboogs (opwaarts loopende over het zijdelijk gedeelte des voorhoofdbeens en over het linker wandbeen) tot aan het middel zijdelijk gedeelte des winkelnaads, in dezen loop een' halven kring beschrijvende. De wondlippen in de uitwendige bekleedselen waren zoo zeer van elkander verwijderd, dat men zeer gemakkelijk in het middelste gedeelte der wond twee vingeren kon inbrengen; en de aard der uitvloeijende stof liet geen' den minsten twijfel over, dat het bekkeneel benevens de hersenvliezen zelve beleedigd waren, dewijl er verlies van hersenzelfstandigheid plaats had, welke bij het afnemen der verbandstukken in eene ruime mate door de wond naar buiten vloeide; terwijl bij nader onderzoek duidelijk bleek, dat het linker wandbeen in de uitgestrektheid van circa twee duimen gefractureerd was, en de verwijding der beenstukken was zoo aanzienlijk, dat dezelve zeer gemakkelijk aan een vrij dik stilet doorgang verleende; beensplinters werden er niet waargenomen. Voor het overige was de geheele omtrek der wond van eene zeer sterke kneuzing vergezeld, welke zich ook aan het linker oog mededeelde, zoodat het bijna onmogelijk was, door de bestaande zwelling, de oogleden van elkander te verwijderen. Het geheele sensorium was zeer sterk aangedaan. De pols (niettegenstaande des lijders robuste ligchaamsgesteldheid) was zeer klein; daarentegen waren de kloppingen van de kropslagaderen aanmerkelijk, en het aangezigt zeer rood, - teekenen, dat er eene hevige congestie naar het hoofd plaats had. De lijder was geheel sprakeloos en tevens zeer onrustig, zich telkens oprigtende, en vooral veel beweging met de ledematen makende. - Er werd oogenblikkelijk eene ruime aderlating voorgeschreven, welke echter, uit hoofde van de bewegingen, welke de lijder met zijne armen maakte, niet dan met zeer veel moeite bewerkstelligd werd, en dus ook geene genoegzame bloedontlasting ten gevolge had; weshalve men ge-

[p. 11]

noodzaakt was, ten einde zoo veel mogelijk te deriveren, een zeker getal bloedzuigers op de voeten aan te zetten. De wond werd, na dezelve zoo veel mogelijk gezuiverd te hebben, zeer eenvoudig verbonden, uit hoofde er, door de hevige gaping der wondlippen, en den aard der beleediging, aan geene hechting (reunio, korten weg) te denken was, zoodat men genoodzaakt was, de genezing, indien mogelijk, door de verettering (suppuratio, langeren weg) af te wachten. Dezelve werd dan ook alleenlijk gedekt met een zeer fljn doorgaat stuk linnen, waarover fijn uitgehaald pluksel, ten einde de uitvloeijende stof te kunnen absorberen, vervolgens eenige in zuiver koud water nat gemaakte drukdoeken; wordende dit een en ander met het driehoekige hoofdverband (capitium triangulare) bevestigd. - Des avonds vond men den lijder nog in denzelfden bewusteloozen toestand; de pols was echter iets voller. Ten einde, zoo veel mogelijk, elken prikkel van het hoofd af te leiden, werden hem twee lavementen, een paar uren na elkander, toegediend, en, voor drank, eene limonade ex Acid. tart., Sacchar. alb. et Aq. commun. voorgeschreven.

Den 18den. De lijder heeft nog geene bewustheid, om op eenige vraag hoegenaamd te antwoorden. De pols is zeer zacht, en men bespeurt in denzelven eenige koortsachtige beweging. De aandrang van bloed naar het hoofd is nog zeer aanmerkelijk. Uit dien hoofde werden hem eenige bloedzuigers aan beide zijden van den hals, in de rigting van de venae jugulares externae, aangezet, en inwendig eene oplossing van den tartar. emetic. en alle twee uren prikkelende klisteren toegediend; terwijl men tevens mostaardpappen om de kuiten deed aanleggen. Bij het afnemen der verbandstukken deed zich weder eene aanzienlijke hoeveelheid hersenmassa voor; de zwelling was iets minder, en men ging dns met dezelfde uitwendige behandeling voort; voorts was, zoo als van zelf spreekt, de lijder aan een' gestrengen leefregel onderworpen.

Den 19den bevond zich de lijder iets beter. Hij gaf door teekenen genoegzaam te verstaan, dat hij de aan

[p. 12]

hem gerigte vragen begreep, maar was niet in staat, eenig verstaanbaar woord te kunnen spreken. Aan de tegengestelde zijde der beleediging (dus regts) was de mondhoek scheef te zamen getrokken, en de lijder niet in staat, de tong willekeurig uit den mond te steken; echter bespeurde men geene teekenen van verlamming aan eenig ander gedeelte des ligchaams. De verettering begon zich in te stellen, en met deze ontlastte zich nog altijd eene geringe hoeveelheid hersenmassa; ook was nu zeer duidelijk, door de bestaande vaneenwijking der beenstukken van het wandbeen, de kloppende beweging der hersenen waar te nemen. Men bleef met dezelfde, zoo in- als uitwendige, behandeling voortgaan. - Des avonds werd weder een ligte aanval van koorts waargenomen.

Den 23sten. De wond staat thans zeer zuiver; de suppuratie heeft zich volkomen ingesteld, en er ontlast zich geene hersenzelsstandigheid meer. De lijder gevoelt in 't geheel geene pijn, en begint reeds enkele woorden verstaanbaarder uit te spreken. De spieren van den uitwendigen mond zijn niet meer krampachtig te zamen getrokken, en de lijder is beter in staat, de tong naar willekeur te bewegen. Men gaat nog altijd voort met het toedienen van zacht afvoerende middeien, en veroorlooft hem het gebruik van iets meerder voedsel.

Op deze wijze ging men dagelijks voort, en men had het genoegen te zien, dat de patiënt van dag tot dag in beterschap toenam, het spraakvermogen langzamerhand terugkeerde, en de wond een beter aanzien kreeg. Niettegenstaande er in den grond der wond zich reeds vleeschheuveltjes begonnen op te doen, en de ontlasting van hersenzelfstandigheid geheel ophield, zag men echter nog bij aanhoudendheid zeer duidelijk de kloppende beweging der hersenen; weshalve men, dewijl de wondlippen nog zeer van elkander verwijderd waren, den 17 Julij gebruik begon te maken van lange kleefpleisterstrooken, ten einde, zoo veel mogelijk, eene wanstaltige cicatrisering voor te komen; en, om tevens de zamengroeijing der ge-

[p. 13]

brokene beenstukken te bevorderen, werd het verband iets meer sluitend aangelegd.

Dagelijks, bij de vernieuwing van het verband, werden de wondlippen nader tot elkander gebragt, en zoo doende de vorming van het likteeken begunstigd. De verettering werd van dag tot dag minder, en men zag niet meer zoo duidelijk de kloppende beweging der hersenen. De lijder hield nu niet meer zoo gestadig het bed, maar wandelde door het Hospitaal, werd dagelijks vaardiger in het spreken, en was volkomen bij zijne bewustheid; weshalve men alle reden had om te hopen, dat hij nog aan de Maatschappij zou kunnen worden teruggegeven; welke verwachting dan ook ten volle bewaarheid werd, dewijl de cicatrisering op het laatst der maand Augustus geheel voltooid was, en men hem den 6 September daaraanvolgende, op eene geringe belemmering in het spraakvermogen na, volkomen hersteld, het Hospitaal zag verlaten.