Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1825

Expositio quaestionis ab Academia Bruxellensi propositae: De vita ac doctrina omnium Belgarum, qui latina carmina composuerunt, servato temporis ordine, additoque de facultate singulorum poëtica judicio. Auctore P. Hofmanno Peerlkamp. (Eene bekroonde Prijsverhandeling, geplaatst in de Mémoires etc. de Bruxelles.) Brux. 1822. 4to. 520 pag.

Sedert de bekrooning dezer prijsverhandeling hebben de liefhebbers van dit gedeelte der Philologie lang naar derzelver uitgaaf gewacht, en wij weten niet, door welk toeval de aankondiging of beoordeeling ook al lang genoeg achtergebleven is. Zeker niet, omdat de verhandeling ten onregte bekroond, of omdat zij minder goed bewerkt was, dan men van peerlkamp kon verwachten, die een fijn kenner van de Latijnsche poëzij en van de letterkundige geschiedenis onzes vaderlands is.

Het komt ons voor, dat de Hoogleeraar met wijsheid den zin der prijsvraag gevat, en minder de letter in het oog ge-

[p. 658]

houden heeft. Er waren eenige honderden poëten te behandelen, en toch werd gevraagd de vita ac doctrina van alle die menschen. Hoe had de schrijver, die nu reeds een' reuzenärbeid verrigt heeft, daarmede klaar kunnen komen, indien hij alles had moeten mededeelen, wat over de levens der dichters te vinden was? Peerlkamp is hieromtrent spaarzaam geweest, en hij heeft datgene opgeteekend, wat van eenig belang was. Wij weten niet, of het aan ons hapert, dat de bedoeling van het woord doctrina ons eenigzins duister is: wij vinden in de verhandeling zelve niets, dat deze zwarigheid opheldert: immers de facultas poetica wordt toch niet bedoeld? daarover spreekt de vraag afzonderlijk, en hierop kwam het in een geschrift van dezen aard hoofdzakelijk aan.

Wij bewonderen de kennis en den smaak van den Hoogleeraar, die zulk een getal dichters heeft weten bijeen te brengen, en, waar zijne oordeelvelling door bewijzen moest gestaafd worden, zulk eene gelukkige keuze gedaan heeft, dat zijn werk een schat voor de liefhebbers van de nieuwere Latijnsche poëzij en eene ware anthologie is. Mogen wij er bijvoegen, dat wij het geduld van peerlkamp bewonderen? De prijsvraag gold alle de Nederlandsche Latijnsche dichters en verzenmakers, en de verzamelaar moest wel plukken, wat hij vond, somtijds doornen en distels.

Alleraangenaamst is de inleiding, waarin de geleerde schrijver over de beoefening der Latijnsche poëzij in het algemeen, en bepaaldelijk in de Nederlanden, handelt. Hij vraagt zich af, waarom zoo vele geleerde mannen het maken van Latijnsche verzen afkeurden, of zelfs voor schadelijk hielden? en zijn antwoord is tweeledig: vooreerst, omdat die mannen zelve van nature niet gemaakt waren voor de Latijnsche dichtkunst; en ten tweede, omdat zij, sommige slechte verzen of middelmatige dichters ziende, de geheele kunst meenden te mogen veroordeelen. Hier zij het ons echter vergund aan te merken, dat de opgave der tweede oorzaak geen steek kan houden: immers wie is waanzinnig genoeg, om de Hollandsche poëzij af te keuren, omdat wij te huidigen dage nu en dan eens middelmatige verzen hooren, of zoo geweldig op den Parnassus zien stormloopen? In plaats van deze tweede oorzaak, konden er eene menigte anderen opgegeven worden. De mannen, door peerlkamp bedoeld, duldden niet, dat men met geweld leerde Latijnsche verzen maken,

[p. 659]

waaraan zoo vaak te veel tijd gegeven werd, zoo het heette om de prosodie beter te leeren kennen, terwijl echter hermann, gaisford, boeckh, lange, appel en anderen genoegzaam getoond hebben, dat men, zonder zelf verzen te maken, ver, ja verder dan de Ouden, in de eigenschappen en natuur van rhythmus en metrum kan doordringen. Zij hadden eenig mistrouwen in eene kunst, waarin, reeds sedert ovidius, zoo veel wansmaak en valsch vernuft ingeslopen is; en wanneer zij zagen, dat het proza steeds onleesbaarder en walgelijker werd, terwijl de verzen leesbaar en dragelijk bleven, rees bij hen het vermoeden op, dat goed Latijnsch proza alleen voort kan komen uit een zuiver, onbedorven brein, hetwelk de natuur volgt, en weinig kunst noodig heeft; dat de Latijnsche verzenkunst daarentegen, met haren grooten toestel van prosodie en imitatie, geheel kunst kan zijn, en treffend naar poëzij kan gelijken, zonder dat de kunstenaar wezenlijk poëet is. Wij willen de gegrondheid van dit vermoeden, en de gevolgtrekkingen daaruit gemaakt, nu niet beoordeelen; maar de zaak der Latijnsche dichtkunst ware krachtiger te verdedigen met de voorbeelden van scaliger, muretus en anderen, geleerden in den geheelen omvang van het woord, en niettemin Latijnsche dichters. Voor het overige is dit geschilpunt geheel subjectief. Wie zich dichter gevoelt, make verzen, het zij hij zich in zijne moedertaal of in eene vreemde uitboezemt; doch wie als geleerde moet optreden, late zich niet door deze liefhebberij, vooral niet als kunstgefutsel beschouwd, wegslepen, of tot eene uitsluitende vooringenomenheid met de dichters verleiden.

Als bijdrage tot de letterkundige geschiedenis der Nederlanden is het werk van peerlkamp hoogstbelangrijk, en de geleerde wereld is hem opregten dank schuldig. Tot het leveren van bijvoegsels, index enz., die hij belooft met den tijd te zullen geven, wenschen wij hem eenige uren van uitspanning. De aard zijner bezigheden is geheel veranderd. De Leydsche Hoogeschool is het aan zijne onvermoeide werkzaamheid verschuldigd, dat de Geschiedenis aldaar naauwkeurig behandeld wordt. Zijn poëtische blik en zijne levendige en rijke voordragt maken zijn onderwijs geschikt voor de behoefte der leerlingen. Van deze gewigtige taak verpooze hij zich soms met de Latijnsche lier, zoo hij niet zelf, bij het diep en dieper indringen in de geschiedenis, ondervindt, dat

[p. 660]

iedere eeuw haar karakter heeft, en dat het karakter van de tegenwoordige moge zijn wat het wil, maar zeker minder dichterlijk is dan de vorigen.