Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1825

Het Leven en de Daden, van de doorluchtige Zeehelden, J. van Heemskerk en P. P^sz. Hein. In Gesprekken tusschen eenen Vader en zijne Kinderen, door G. Engelberts Gerrits. Met Platen en Portretten. Te Amsterdam, bij Schalekamp, van de Grampel en Hanssen. 1824. In kl. 8vo. IV en 249 Bl. f 2-:

Een lief boekje, tot deszelfs oogmerk geschikt, en waardig, dat over de ruiter op te volgen. Het eerste verhaal betreft slechts voor een klein gedeelte van heemskerk, daar de togt naar en de overwintering op Nova-Zembla de ruimste plaats beslaat. Dit konde misschien niet anders; maar daarom had dan ook de titel anders kunnen gesteld zijn. De verhalen zijn afgewisseld met brokken van verzen van tollens, p. moens, vah alphen, helmers, van dam van isselt, en met opmerkingen over in de geschiedenis voorkomende zaken, als over den walvisch, (hier had een woord over den visch, door welken jonas werd ingeslokt, gepast geweest) over de Samojeden, Brazilianen,

[p. 531]

rendieren, het noorderlicht, ezv. Wij mogen niets overnemen; anders hadden wij bl. 153 daartoe bestemd, uit zoo zeer veel, dat tot aanprijzing dienen kan. Recensent laat het dus bij eene opregte dankzegging aan den schrijver, en gaf gaarne het hem gezonden exemplaar tot premie aan een' leesgragen jongen, die het boek ook spoedig, met gretigheid, ten einde las. De schrijver doet ons meer van deze soort verwachten, en daar mag men zich over verblijden.

Onze achting voor zijn talent in dit vak, en onze belangstelling in de vervulling der opgewekte verwachting, doet ons hem verzoeken, vooral niet met overhaasting te arbeiden, en eenige bescheidene aanmerkingen maken, waarmede hij voordeel doe.

Over de ijsbeeren praten de kinderen te grappig. Hendrik noemt hen zelfs ‘lieve diertjes,’ nadat vader hen monsters genoemd had; en dit schijnt eene onnoozelheid te verraden, die eene teregtwijzing krijgt (bl. 33), welke echter door een vroeger verhaal zoo overtollig, als die onnoozelheid onnatuurlijk is. Het past niet, (Recensent heeft dit, bij de beoordeeling van oudemans' werkje over h. de groot, ook al aangemerkt) dat kinderen zulke aanmerkingen maken, als Koenraad over de bedriegelijkheid der hoop (bl. 47), over rozen en doornen (bl. 79), Hendrik over de heerlijke poëzij van tollens, en de aansporing om op God te vertrouwen (bl. 65), Eduard over de kleine handelmaatschappijen (bl. 175) ezv. Dat moeten onderwijzers zeggen. Bl. 102 zeggen de kinderen te zamen dank voor het gesprek, ‘waaruit wij,’ dus spreken zij, ‘op de overtuigendste wijze gezien hebben, dat, als de nood het hoogst gerezen is, de goede God tevens met zijne hulp het naaste bij is.’ Waar en goed; maar de onderwijzer moest dat zeggen. Dat de kinderen Latijn moeten lezen, dat ze niet kennen, en vader overzetten moet, is ook te raar, (bl. 228 ezv.) Over de godsdienstige naauwgezetheid op malle gebruiken meenen wij, dat tot kinderen althans anders, dan bl. 112 geschiedt, moet gesproken worden, opdat zij niet meenen, dat bijgeloof onverschillig is.

Taal en spelling zijn vrij goed. Laten wij, voor laat ons, zij den schrijver en zoo velen ontraden (men zie weiland's Woordenboek); maar ons herinneren aan, voor aan ons herinneren, vonden wij ook eens, doch elders beter.

[p. 532]

Voor hem moet, bl. 142, zijn voor zich. Is rundvleesch niet zoo goed als ossenvleesch, bl. 34?

De schrijver ziet, dat de Recensent zijn boekje las, die deze aanmerkingen niet maakt, dan opdat hij den man nuttig moge zijn, wiens arbeid voor de Nederlandsche jeugd hij weet te schatten.