Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1825

Rasselas, Prins van Abyssiniën. Eene Geschiedenis. Naar het Engelsch van Dr. S. Johnson. Te Rotterdam, bij J. Immerzeel, Jun. 1824. In gr. 8vo. 280 Bl. f 2-50.

Onder dezen titel ontvangen wij eenen roman van gansch anderen aard, dan men ons gewoonlijk aanbiedt; en als de vertaler van den nooit genoeg geprezenen Rasselas van Dr.

[p. 395]

johnson spreekt, hebben wij, hoe uitbundig die lof ook zij, er weinig op af te dingen. Wij ontvangen hier dan een uitmuntend, menschkundig en echt wijsgeerig geschrift, waarin ons geene verliefde mogelijkheden, droomerijen of wezenlijkheden verhaald worden, maar waarin ons 's menschen gedurig streven naar meerdere volkomenheid, werkzaamheid en genot, en zijne, bij de werkelijke ondervinding, bestendige onvoldaanheid met de wereld en de wereldsche bemoeijingen-levendig en onderhoudend geteekend wordt.

De Prinsen en Prinsessen van Abyssiniën werden, zoo luidt het verhaal, in het allervruchtbaarst oord en het heerlijkst paleis, van hunne vroegste jeugd af aan, opgesloten, tot dat de orde van opvolging hen tot den troon zou roepen. In alle hunne behoeften, en al wat hunne genoegens en wenschen bevredigen kon, ook in ieder verstandelijk genot, werd daar volop en oogenblikkelijk voorzien. Rasselas, de edele en brave jonge Vorst, verlangde niets vuriger, dan uit deze vallei des geluks te ontsnappen. Dit gelukte hem eindelijk, met zijne zuster, en een' vriend. Nu lag dan de wereld voor hen open; en dit verhaal geeft ons hunne ondervindingen, waarvan de slotsom eindelijk hierop nederkomt, dat zij volstrekt niet wisten, welk een' werkkring tot hun geluk, bij zoo veel onvolkomenheid, te kiezen. Het verhaal is inderdaad fraai en doorgaans overtuigend, vol van de schranderste en nuttigste opmerkingen en lessen. Wij achten het noodeloos, den lezer verder uit te lokken, door het opgeven eener dorre schets, die aan dat oogmerk ook niet zou voldoen. Beter achten wij het mededeelen van eene kleine proeve, waartoe wij iets uit het gesprek van zekeren Dichter-naderhand des Prinsen reisgezel en leidsman, uitkiezen:

‘Daar ik het besluit opgevat had, om een Dichter te zijn, zag ik alles uit een nieuw oogpunt; mijn kring van oplettendheid was eensklaps vergroot; geenen tak van geleerdheid moest ik over het hoofd zien. Ik trok over bergen en door woestenijen, ter verkrijging van beelden en vergelijkingen, en schilderde in mijnen geest elken boom des wouds en elke bloem der vallei af. Ik beschouwde, met gelijke zorg, de steilten der rotsen en de tinnen der paleizen. Somwijlen dwaalde ik aan de kronkelingen der beek, en somwijlen lette ik op de veranderingen der zomerwolken. Eenen Dichter is niets nutteloos. Zijne verbeelding behoort gemeenzaam te zijn met alles, wat schoon, met alles, wat verschrikkelijk is; hij moet bekend zijn met alles, wat ontzaggelijk uitgestrekt, of sierlijk klein is. De planten des tuins, de dieren des wouds, de delfstoffen der aarde en de verhevelingen der lucht, alles moet te zamen loopen, om zijner ziele eene onuitputtelijke verscheidenheid op te leveren; want elk denkbeeld is bevorderlijk ter versterking of versiering eener zedelijke of godsdienstige waarheid, en, die het meeste weet, zal het meeste vermogen hebben, om zijnen tooneelen verscheidenheid te verschaffen, en zijnen lezer te onderhouden met verwijderde zinspe-

[p. 396]

lingen en onverwachte leeringen. Ik beoefende daarom zorgvuldig alle de gedaanten der natuur, en elk land, dat ik bezien heb, bragt iets bij tot vermeerdering mijner dichterlijke kundigheden.’

‘In zulk eene uitgestrekte beschouwing,’ zeide de Prins, ‘moet gij voorzeker veel onopgemerkt gelaten hebben. Ik heb tot nu toe binnen den kring dezer bergen geleefd, en echter kan ik niet uitgaan, zonder het gezigt van iets, dat ik nog nooit te voren had gezien of opgemerkt.’

‘De bezigheid van eenen Dichter,’ zeide imlak, ‘is niet, elke afzonderlijke zaak te onderzoeken, maar de soorten, om algemeene eigenschappen of uiterlijke vertooningen op te merken; hij telt de strepen der tulp niet, en beschrijft ook niet de verschillende schaduwen in het boschloover. Hij moet in zijne afbeeldingen der natuur zulke, in het oog loopende en treffende, trekken afmalen, dat nij het oorspronkelijke voor de ziel van een ieder oproept, en hij moet de geringere onderscheidingen, die de een kan opgemerkt en de ander verwaarloosd hebben, over het hoofd zien voor de eigenaardige hoedanigheden, welke even blijkbaar zijn voor den opmerkzamen als voor den onoplettenden. - Doch de kennis der natuur is slechts de helft van de taak des Dichters; hij moet eveneens bekend zijn met alle levenswijzen. Zijn post vereischt, dat hij het geluk en de ellende van elken stand wete te waarderen, dat hij het vermogen van alle hartstogten in alle hunne vereenigingen opmerke, en de veranderingen van de menschelijke ziel, veroorzaakt door verschillende instellingen en toevalligen invloed van luchtsgesteldheid of gewoonte, van de vrolijkheid der kindschheid af tot de vertwijfeling der grijsheid toe, naspore. Hij moet de vooroordeelen van zijne eeuw of zijn vaderland afschudden; hij moet goed en kwaad in zijnen afgetrokkenen en onveranderlijken staat beschouwen; hij moet geen acht slaan op tegenwoordige wetten en gevoelens, en zich verheffen tot algemeene en tastbare waarheden, die immer dezelfde zijn; hij moet zich daarom tevreden stellen met den tragen voortgang van zijnen naam, de toejuiching zijner tijdgenooten verachten, en zijne aanspraak op roem overlaten aan de regtvaardigheid van het nageslacht. Hij moet schrijven als de tolk der natuur en de wetgever des menschdoms, en zich beschouwen als de bestuurder der gedachten en zeden van volgende geslachten; als een wezen dus, verheven boven tijd en plaats. - Zijn arbeid is hiermede nog niet ten einde; hij moet vele talen en vele wetenschappen kennen, en, opdat zijn stijl zijner gedachten waardig zij, moet hij zich door eene onophoudelijke oefening gemeenzaam maken met elke kieschheid van spraak en bevalligheid van uitdrukking.’ - Imlak gevoelde nu eenen aanval van geestdrift, en ging voort met het vergrooten van zijne geliefkoosde bezigheid, toen de Prins uitriep: ‘Genoeg hiervan; gij hebt mij overtuigd, dat geen menschelijk wezen ooit een Dichter zijn kan!’