Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1825

Het Leven en de Lotgevallen van Hugo de Groot, in Gesprekken, door A.C. Oudemans. Met Platen. Te Amsterdam, bij G. Portielje. 1824. In kl. 8vo. IV en 253 Bl. f 2-10.

Gelukkig mag de inval heeten, aan welken de jeugd dit boek te danken heeft. Men heeft hugo de groot maar te noemen, om geene belangrijker geschiedenis te kunnen noemen voor jonge lieden, en, thans vooral, om het Nederlandsche karakter in hen te vormen. Intusschen, het is niet gemakkelijk, uit hoofde der staatkundige en Godsdienstverschillen, met welke de geschiedenis van dien grooten man in betrekking staat, dezelve voor de jeugd te beschrijven. Des te aangenamer is het, te ontdekken, dat oudemans, te dezen opzigte, zeer goed, en misschien wel zoo goed, als mogelijk is, is geslaagd. Of hij niet al te spaarzaam geweest zij met opzigt tot de bronnen, waaruit zoo vele vervolging ontstaan is, wil Recensent niet beslissen. Omtrent sommige omstandigheden in de geschiedenis van de groot had hij zeker meer opheldering moeten geven: somtijds toch wordt te veel Historiekennis in dezelfde kinderen voorondersteld, voor welke toch ook noodig geoordeeld werd te ver-

[p. 387]

klaren, b.v. wat de vrije Zee, een Pensionaris ezv. genoemd werd. Zulke kinderen weten, denkelijk, ook wel niet, wat zoo vele andere personen zijn, als toen tot den regeringsvorm der Bataafsche Republiek behoorden, en hier vermeld worden. Met de ruimste aanprijzing zij, voor 't overige, gezegd, dat oudemans van alles heeft partij getrokken, wat dienen konde, om het hart der kinderen tot deugdzame grondbeginselen op te wekken. In gesprekken, tusschen een' vader en zijne vier kinderen, wordt de geschiedenis behandeld, en tot afwisseling strekken hier en daar eenige verzen. Hetgeen Saartje (bl. 162-165) opzegt, is toch wat al te lang voor dat meisje, om een gesprek meê te besluiten, waaruit ook opgeteekend moest worden! - Hoezeer de Recensent dit boekje met veel genoegen las, en hetzelve menigmalen onbepaald voornemens was aan te prijzen tot een geschenk, (twee fraaije plaatjes, behalve de beeldtenis van de groot op het titelblad, versieren het inderdaad niet weinig) verbiedt hem echter de onpartijdigheid, zijne aanmerkingen op het een en ander terug te houden, dat hier misstaat of ontsiert. Hier zijn ze.

Bl. 11. Een oud Advocaat, zich door den jeugdigen hugo beleedigd achtende, kreeg van dezen, op zijne vermaning, dat hij toch zoude bedenken tot een oud Praktizijn te spreken, dit antwoord: ‘Dat weet ik, en daarom ben ik, alvorens ter rolle te verschijnen, eerst te rade gegaan met de oude Advocaten, die ik op mijn kantoor heb.’ Dit behoefde niet aan die kinderen te worden opgehelderd: maar nu het zóó verklaard wordt, ‘dat een Advocaat zich niet op zijne jaren, maar op zijne kunde en ondervinding moest laten voorstaan, want dat er verscheidene oude Advocaten nog bij hem achter den lessenaar stonden, om (NB) hunne weinige kennis uit te breiden,’ nu vreest Recensent, dat er niet velen Saartje zullen nazeggen: ‘Nu bevat ik het regt goed.’ Die vlugheid van begrip steekt raar af bij haar antwoord vóór de opheldering van vader, dat zij het gezegde van de groot niet duidelijk begreep. - Die aanmerking van Willem, bl. 49, is mooi, maar al te mooi voor een kind. Vader had dit moeten zeggen. - Karel (bl. 76) had ook zijne opmerking omtrent groote zielen beter achtergehouden, alleen omdat hij een jongen is. Kinderen moeten niet onderwijzen, maar onderrigt ontvangen. Ook in godsdienstige onderwijsboekjes wordt dit misschien te veel vergeten. Vandaar, dat men kin-

[p. 338]

deren laat opgeven, wat men hieruit of daaruit leeren kan. Wij meenen, dat dit hun gezegd moet worden, dewijl het hun kwalijk staat, omtrent de praktijk mededeelingen te doen, of moralisten en critici te zijn. - Wat, bl. 211, aangaande de doodstraf gezegd is, is waar en goed. Maar komt het er niet wat wonderlijk tusschen, en is het wel genoegzaam tot geheele overtuiging, die wij hartelijk wenschen?

Het meeste spijt ons, van dit nette boekje, de onachtzaamheid omtrent onze taal. De laatste bladzijde, getiteld: ‘Ingeslopene drukfeilen,’ staat in een naar kontrast met het uiterlijk aanzien van hetzelve. Er had zelfs nog wel eene even groote ruimte ter aanwijzing van drukfeilen (als het dan zoo heeten moet) kunnen besteed zijn. Van bl. 175, waar de aanwijzing ophoudt, komen er nog heel wat voor, zoo als van wegens, bl. 184. - Om God denken, vroeger bl. 6, ware veel beter, aan God denken. Oudemans meent toch niet, op Gods voordeel denken? - Dienen te zien, is ook niet naar behooren. Vondel moge dienen voor behooren gebruikt hebben; doch hier is het niet gepast. - In verdedigen tegen de aanrandingen tegen de onschuld, bl. 190, moet het laatste tegen zijn van. - Beleiden, voor beleggen, kan Recensent, bl. 194, verdragen; maar hoe is het mogelijk, dat, bl. 245, beleid voor beleden gebezigd is? - Wat is de hoogere bestemming, bl. 223? Bestemming is oogmerk; en hoe kan men nu zeggen, iemand wederzien in het doel, waartoe hij bestemd is? - Waarlijk, het is jammer, dat oudemans geen' goeden Corrector heeft gewild, want hij had dien zoo van noode gehad! Doch, hij zal dit niet gemeend hebben.