Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1825

[p. 317]

Boekbeschouwing.

Bijbeloefening over het Evangelie van Lukas; door H. van Heyningen, Predikant te Rijswijk. II Deelen. Te 's Gravenhage, bij de Wed. J. Allart. 1824. In gr. 8vo. Te zamen 708 Bl. f 6-60.

Met geene mindere zorge, en op gelijke wijze als vroeger het Evangelie van Mattheus, heeft de Eerw. van heyningen dat van Lukas voor zijne gemeente, en nu ook voor het godsdienstig publiek, bearbeid. Deze arbeid van den verdienstelijken man verdient dus allen lof; en het geeft ons inderdaad een zeer gunstig denkbeeld van den goeden godsdienstigen smaak en echt Evangelische steeds voortgaande verlichting onzer natie, dat zoodanige geschriften ruimen aftrek vinden, en in de huisgezinnen der Christenen gretig worden gelezen, waar het niet missen kan, of zij zullen veel nuts stichten. Veel gebruik van den Bijbel en echt eenvoudige uitlegging is toch het éénige punt, van hetwelk ware verlichting en verbetering kan uitgaan. Het is het vast doelmatige middel tegen zoogenoemde Neologie en wijsgeerige aanmatiging, en tevens het krachtigst wapen tegen het bijgeloof en de dweepzucht; en het zal dan ook, vroeger of later, zeker tot de zoo wenschelijke en algemeene broederlijke vereeniging van alle Protestantsche Christenen leiden, welke in deze dagen, naar het ons voorkomt, veel meer, zoo niet eeniglijk, door de onkunde in den Bijbel en de vooroordeelen der menigte, dan wel door wezenlijk en belangrijk verschil bij gemoedelijke en kundige Leeraren, wordt teruggehouden. Alles neigt zich intusschen reeds tot meer dan verdraagzaamheid; tot wederzijdsche achting, hulpvaardigheid en liefde. En alle schijnbare of wezenlijke matiging, die het bestuur van den vorigen Paus van Rome en het Ministerie van den Kardinaal gonsalvi kenmerkte, moge dan thans verdwenen zijn; het be-

[p. 318]

sluit, waarmede het zoogenaamde Jubilé werd aangekondigd, en de uitgevaardigde bulle tegen de verdraagzaamheid en de verspreiding van het Bijbelwoord, mogen getuigen van de vreesselijkste verbittering tegen alles, wat Onroomsch is; de Jezuiten mogen het hoofd weder opsteken, en het beschaafd Europa nog eenmaal voor ketterjagt doen vreezen, - zoo lang de Protestanten op deze wijze voortgaan, staan zij op vasten grond, en, daar eendragt magt maakt, loopen zij, in ons gezegend vaderland voor het minst, en onder de regering van onzen geëerbiedigden Koning, weinig gevaar; en, bovenal, zich houdende aan het Bijbelwoord, en de bijbelsche waarheid beoefenende in de liefde, mogen zij zich volkomen veilig rekenen onder de hoede van Hem, wiens rijk de poorten der hel nimmer zullen overweldigen.

De Voorrede van den Eerw. van heyningen hebben wij met het uiterst genoegen gelezen; dezelve wijst overtuigend aan, hoe men, bij broederlijke toenadering, zich thans van den Pauselijken zuurdeesem hoe langer hoe meer ontdoet, en hoe het de erkentenis en belijdenis der hoofdwaarheden en geenszins onverschilligheid is, welke de harten vereenigt; terwijl de belangstelling in die waarheden het best door Bijbel en bijbelsche uitlegging wordt levendig gehouden; en alzoo kan dan nimmer aan onverschilligheid, welke tot verloochening van het Christendom leiden zou, die overeenstemming worden toegeschreven, welke tot vereeniging leidt.

Wat nu het werk zelve betreft: van heyningen geeft ons hier wederom een leerzaam en stichtelijk huisboek, hetwelk alom overvloedige bewijzen draagt van zijne bekendheid ook met de nieuwste en beste uitleggers, van zijn oordeel en goeden smaak, en zijne geschiktheid om zich duidelijk en gemakkelijk uit te drukken; terwijl hij, die tevens vooral tot stichting en opwekking het Evangelie lezen wil, ook allezins reden vinden zal, om met de uitbreiding en uitlegging van dat van Lukas tevreden te zijn. Natuurlijk vinden wij nu en dan verwijzing op het reeds behandelde bij het Evangelie van

[p. 319]

Mattheus, hetgeen ons zeer beviel, daar het de kortheid bevordert, en de lezer, die smaak in het eene vindt, ook zeker het andere werk van den schrijver bij de hand heeft.

Dat niet ieder bij iedere uitlegging dezelfde overtuiging vinden zal, spreekt zoo zeer van zelve, dat wij het vitterije zouden achten, wanneer wij hier aanwezen, waar en waarom wij hier en daar eene andere opvatting aannemelijker achten. Tot het mededeelen eener proeve (waartoe wij anders Luk. II:14, den moeijelijken Engelenzang, reeds hadden aangestipt) ontbreekt ons de ruimte; en wij leggen daarom de pen neder, met dankzegging aan den waardigen schrijver, wien wij wenschen, dat het aan aanmoediging, lust en krachten, om nog lang, door goede, eenvoudige Bijbeluitlegging, der gemeente des Heeren, en ook het grooter lezend publiek, van nut te zijn, niet zal ontbreken. Zijne achting is te dezen in de Protestantsche Kerk zoo wèl gevestigd, dat zijn naam voor deze soort van geschriften reeds genoegzame aanbeveling is.